हॅलो इन्स्टंट लोन हवं आहे का?, एका दिवसात कर्ज खात्यावर जमा होईल’, असे फोन आपल्यापैकी अनेकांना आले असतील. कोविडनंतरच्या काळात पैशांची चणचण मध्यमवर्गीय, सर्वसामान्य नागरिकांना भासत होती. त्यामुळे सहज असे कर्ज उपलब्ध होत असेल, तर देवा पावला, अशी काही मंडळींची भावना झाली असेल. मात्र असे इन्स्टंट लोन घेतल्यानंतर पठाणी पद्धतीने हफ्ते भरण्यासाठी तगादा लागतो, हे किती जणांना माहीत आहे. तसेच अनेकदा अश्लील शिवीगाळीपासून कुटुंबाच्या इतर मंडळींना त्रास देण्याचे प्रकारही घडतात. त्यावेळी असे वाटते की, अशा खासगी लोकांकडून कर्ज घेण्याची बुद्धी का झाली…
औरंगाबाद शहरात असे एक कॉल सेंटर सायबर पोलिसांनी उद्ध्वस्त केले. त्यावेळी या ठिकाणावरून ब्लॅकमेलिंग करणारे फोन जात असल्याची माहिती तपासात उघड झाली. आजकाल बहुतांश काम मोबाइलवर होते. त्यात सध्या एका क्लिकवर इन्स्टंट लोनदेखील मिळते. मात्र याच लोनच्या माध्यमातून मनमानी वसुली होत असल्याच्या तक्रारी मोठ्या प्रमाणात सायबर सेलकडे प्राप्त झाल्या होत्या. महाराष्ट्रात नव्हे, तर देशभरात अशा पद्धतीने अनेक लोकांची फसवणूक झाल्याची प्रकरणे उघडकीस आली आहेत. मात्र या साऱ्यांचे केंद्रबिंदू औरंगाबाद या ठिकाणी असल्याचे उघड झाल्याने महाराष्ट्र पोलीस दलही चक्रावून गेले होते.
उत्तराखंडमधील डेहराडून पोलीस आले होते. औरंगाबाद पोलिसांची त्यांनी स्थानिक पातळीवर मदत मागितली आणि छापा टाकून कॉल सेंटरचा पदार्फाश केला. औरंगाबादमधील पैठण गेट परिसरात भर वस्तीत जोएब कुरेशी नावाची व्यक्ती हे कॉल सेंटर चालवत होता. त्यामध्ये तब्बल दीडशे तरुण-तरुणी काम करत होते. डेहराडून पोलिसांच्या माध्यमातून तब्बल १२ तास झाडाझडती घेतल्यानंतर हे कॉल सेंटर आता सील करण्यात आले. डेहराडून पोलिसांच्या माध्यमातून दिल्ली, मुंबई आणि नंतर औरंगाबादपर्यंत या पथकाने तपास केला आहे.
यश एंटरप्राइजेसच्या नावाखाली हे कॉल सेंटर तिथे सुरू होते. मुळात यश एंटरप्राइजेस हे वोडाफोन, आयडीबीआय आणि भारत पे यांचे अधिकृत कॉल सेंटर असल्याचे कागदपत्री दिसत होते. मात्र डेहराडून पोलिसांनी दिलेल्या माहितीनुसार त्यांच्याकडे असलेल्या तक्रारदारांना याच कॉल सेंटरमधून ३३ सीमकार्डद्वारे धमकीचे फोन करण्यात आल्याची पक्की माहिती हाती होती. तसेच त्यांचे लोकेशन पैठण गेट येथे याच कॉल सेंटरचे आढळून आले होते. पोलिसांच्या छाप्यात त्यापैकी २३ सीमकार्ड या ठिकाणी आढळून आले. त्यावेळी पोलिसांची खात्री पटली की, हे कॉल सेंटर नव्हे, तर ब्लॅकमेलिंगचे मुख्य केंद्र आहे. त्यानुसार पोलिसांनी १३४ साधे मोबाइल, दहा अँड्रॉइड मोबाइल, एक लॅपटॉप, तेराशे ते चौदाशे सीमकार्ड ताब्यात घेतले, अशी माहिती सायबर पोलीस निरीक्षक प्रवीणा यादव यांनी दिली.
या प्रकरणी सायबर पोलिसांनी सखोल चौकशी सुरू ठेवली. त्यात अधिकृत कॉल सेंटर असलेल्या कंपन्यांना पत्रव्यवहार करण्यात आला. त्यातून या कंपन्यातील काही व्यक्ती या प्रकरणात सहभागी आहे का? याचाही शोध घेतला जात आहे. डेहराडून पोलिसांच्या मदतीने छापा टाकल्यावर, त्या ठिकाणी मोठ्या प्रमाणात सीमकार्ड मोबाइलबरोबर दोन तलवारी आढळून आल्या. त्यामुळे या आरोपींमध्ये कोणी गुन्हेगारी पार्श्वभूमीचे आहे का? याचा शोध घेतला जात आहे. यामध्ये कॉल सेंटरमधून इन्स्टंट लोन ॲपद्वारे कर्ज घेतलेल्यांना, ब्लॅकमेल करण्याचे प्रकार सुरू असल्याचे पुरावे पोलिसांना आढळून आले आहेत. डेहराडूनमध्ये ब्लॅकमेलिंग करण्याच्या जवळपास अडीचशे तक्रारी प्राप्त झाल्या होत्या, असे पोलिसांनी सांगितले. या कारवाईत मूळ मालक अद्याप सापडला नाही. त्यात तपासात आणखी सविस्तर माहिती समोर आली. जोएब नामक तरुण आधी कॉल सेंटरमध्ये काम करायचा. नंतर त्याने स्वतःच ऑपरेटर कंपन्यांसाठीचे कर्ज वसुलीचे कॉल सेंटर सुरू केले. त्याच्या नावाखाली त्याचे ब्लॅकमेलिंगचे कॉल सेंटर सुरू केले होते. दीडशे तरुण-तरुणी त्याच्याकडे काम करत होते. तो प्रत्येकाला १५ हजार रुपयांपर्यंत पगारही देत होता. जोएब हा एक मोहरा असला तरी पोलिसांनी कारवाई केल्यानंतर, मोठी माहिती उघड होईल, असा विश्वास सायबर पोलिसांना वाटत आहे. कारवाई करण्यात असलेल्या कॉल सेंटरमध्ये दीडशे युवक-युवती काम करत होते, ते पैठण गेट परिसरातील मध्यमवर्गीय वस्तीतील होते. त्यातील काहीजण तर पॉकेट मनी मिळावा, यासाठी या कॉल सेंटरमध्ये पार्टटाइम काम करत होते. पैठणच्या आसपास अनेक महाविद्यालये तसेच कोचिंग क्लासेस आहेत. तसेच बाहेरगावावरून आलेल्या विद्यार्थ्यांना राहण्याची सोयदेखील सोयीने उपलब्ध होते. त्यामुळे औरंगाबादमध्ये शिक्षणासाठी आलेली काही मुले या कॉल सेंटरमध्ये फावल्या वेळेत पैसे कमवण्यासाठी काम करत असल्याची माहिती समोर आली. मात्र पोलिसांना यात या मुलांचा काही दोष वाटला नाही.त्यामुळे त्यांच्यावर सध्या तरी कारवाई करण्यात आली नाही. पोलिसांच्या तपासाचा फोकस हा ब्लॅकमेलिंगसाठी कॉल सेंटरचा वापर करणाऱ्या चतुर टोळीच्या मागे आहे. पोलीस पथक या टोळीच्या मुळाशी कुठपर्यंत जाणार आहे, ही माहिती महत्त्वपूर्ण ठरणार आहे.
तात्पर्य : इन्स्टंट लोनच्या नावाखाली खात्यावर पैसे पडतील. पण व्याज, चक्रवाढ व्याज याचे कोणताही मापदंड न ठरवता अवाच्या सव्वा रक्कम लोनच्या नावाखाली लुटमार करणारी टोळी कार्यरत आहे. त्याचे सेंटर महाराष्ट्रात असल्याची माहिती तपासात निष्पन्न झाली आहे. तेव्हा अशा भूलभुलैया, इन्स्टंट लोनच्या प्रकारांपासून सावधान!
-महेश पांचाळ