मोहित सोमण:युएसकडून सातत्याने भारताविरोधी जागतिक दबाव वाढण्यास सुरूवात झाली असली तरी डोनाल्ड ट्रम्प यांना फाट्यावर मारण्याचे काम भारताने वारंवार आपल्या कृतीतून स्पष्ट केले आहे. काल उशीरा डोनाल्ड ट्रम्प यांनी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यां नी रशियाकडून तेल खरेदी थांबवण्याचे आश्वासन दिले असल्याचे प्रसारमाध्यमांना सांगितले असले तरी या विषयी भारत सरकारच्या परराष्ट्र व्यवहार मंत्रालयाने प्रेस नोट प्रदर्शित केली आहे. ज्यामध्ये मंत्रालयाचे अधिकृत प्रवक्ते रणधीर जैस्वाल यांनी आपली प्रति क्रिया देत अप्रत्यक्षपणे अमेरिकेचा दावा फेटाळून लावला आहे. काल डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या आशावादावर प्रतिक्रिया देताना, जैस्वाल म्हणाले आहेत की,' भारत हा कच्च्या तेलासह नैसर्गिक गॅसचा खूप मोठा आयातदार आहे. जागतिक अस्थिरतेच्या काळात भारती य ग्राहकांचे हित राखण्याचे आमचे प्रथम प्राधान्य आहे. त्यामुळे आमच्या देशाच्या आयातीतील धोरण या भूमिकेशी सुसंगत असून या उद्दिष्टाने प्रभावित आहेत. उर्जेची किंमत स्थिर ठेवण्यासह उर्जेचा मुबलक पुरवठा असावा यासाठी आमचे धोरण सुसंगत असेल. त्यामुळे बाजारातील अस्थिरता व स्पर्धात्मक स्थिती पाहता उर्जेची आवक होईल. जिथपर्यंत अमेरिका संबंधित आहे ते पाहता आणखी काही वर्ष उर्जेचे अधिग्रहण करण्यासाठी उपलब्ध आहेत. संथ गतीने या अधिग्रहणात सुधारणा होत आहे. सध्याच्या प्रशा सनाने भारत सरकारबाबत बोलणीसाठी सकारात्मकता दर्शविली आहे. सध्या चर्चा सुरू आहे.'
राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी असा दावा केला आहे की त्यांचे 'मित्र' पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी त्यांना आश्वासन दिले आहे की भारत रशियाकडून तेल खरेदी करणे थांबवेल हे त्यांनी रशियावर युक्रेनवरील आक्रमणाबद्दल दबाव वाढवण्याच्या दिशेने एक "मोठे पाऊ ल" म्हणून वर्णन केले होते. बुधवारी त्यांच्या ओव्हल ऑफिसमध्ये पत्रकारांशी बोलताना त्यांनी सांगितले की भारत रशियन कच्चे तेल खरेदी करत आहे याबद्दल अमेरिका "खुश नाही",असा युक्तिवाद करत की अशा खरेदीमुळे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांच्या यु द्धाला आर्थिक मदत झाली. "ते (मोदी) माझे मित्र आहेत, आमचे चांगले संबंध आहेत... आम्ही रशियाकडून तेल खरेदी करण्यावर खूश नव्हतो कारण त्यामुळे रशियाने हे हास्यास्पद युद्ध सुरू ठेवले जिथे त्यांनी दीड लाख लोक गमावले आहेत," ट्रम्प यांनी एका प्र श्नाच्या उत्तरात म्हटले.
"भारत तेल खरेदी करत आहे याबद्दल मला आनंद नव्हता आणि (मोदी) आज मला आश्वासन दिले की ते रशियाकडून तेल खरेदी करणार नाहीत. ते एक मोठे पाऊल आहे. आता आपल्याला चीनलाही तेच करायला लावावे लागेल," असे ते म्हणाले. सेंटर फॉर रिस र्च ऑन एनर्जी अँड क्लीन एअर (CREA) नुसार, भारत चीननंतर रशियन जीवाश्म इंधनांचा दुसरा सर्वात मोठा खरेदीदार आहे.भारतीय पंतप्रधानांना "एक महान माणूस" असे संबोधून ट्रम्प म्हणाले, "ते ट्रम्पवर प्रेम करतात. मला तुम्ही प्रेम या शब्दाला वेगळ्या प द्धतीने घ्यावे असे वाटत नाही. मला त्यांची राजकीय कारकीर्द उद्ध्वस्त करायची नाही." मोदींच्या नेतृत्वाचे कौतुक करताना ट्रम्प म्हणाले, "मी वर्षानुवर्षे भारताकडे पाहिले आहे. हा एक अविश्वसनीय देश आहे आणि दर वर्षी तुम्हाला एक नवीन नेता मिळेल.का ही जण काही महिने तिथे असतील आणि हे वर्षानुवर्षे होते, आणि माझा मित्र आता बराच काळ तिथे आहे आणि त्याने मला आश्वासन दिले आहे की रशियाकडून तेल खरेदी केली जाणार नाही." असे ते म्हणाले आहेत.
त्यांनी पुढे म्हटले की टप्प्याटप्प्याने बंद होण्यास वेळ लागेल पण ते आधीच सुरू आहे. "त्यांनी (मोदींनी) मला आश्वासन दिले आहे की रशियाकडून कोणतेही तेल खरेदी केले जाणार नाही. मला माहित नाही, कदाचित ही एक ब्रेकिंग स्टोरी आहे. मी ते म्हणू शकतो का?... ते रशियाकडून त्यांचे तेल खरेदी करत नाहीत. ते (सुरु झाले आहे). ते लगेच करू शकत नाही; ही थोडी प्रक्रिया आहे, परंतु ही प्रक्रिया लवकरच संपणार आहे," ट्रम्पने दावा केला.
ते म्हणाले की, रशिया-युक्रेन युद्ध संपल्यानंतर भारत मॉस्कोसोबत ऊर्जा व्यापार पुन्हा सुरू करू शकतो. "जर भारत तेल खरेदी करत नसेल तर ते खूप सोपे होते आणि ते खरेदी करणार नाहीत, त्यांनी मला आश्वासन दिले की ते थोड्याच वेळात रशियाकडून तेल खरेदी करणार नाहीत आणि युद्ध संपल्यानंतर ते रशियाकडे परत जातील," असे ते म्हणाले.
पारंपारिकपणे मध्य पूर्वेतील तेलावर अवलंबून असलेल्या भारताने, जगातील तिसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात मोठा तेल आयातदार, फेब्रुवारी २०२२ मध्ये युक्रेन आक्रमणानंतर रशियाकडून आयात लक्षणीयरीत्या वाढवली. पाश्चात्य निर्बंध आणि युरोपियन मागणी कमी झाल्यामुळे रशियन तेल मोठ्या सवलतीत उपलब्ध झाले. परिणामी, भारताची रशियन कच्च्या तेलाची आयात अल्पावधीतच त्याच्या एकूण कच्च्या तेलाच्या आयातीच्या १ टक्क्यांहून जवळपास ४० टक्क्यांपर्यंत वाढली. नवी दिल्लीने असे म्हटले आहे की त्याची तेल आयात राष्ट्रीय ऊर्जा सुरक्षा आणि परवडणाऱ्या चिंतेमुळे चालते आणि रशिया-युक्रेन संघर्षावरील त्याची भूमिका "स्वतंत्र आणि संतुलित" राहिली आहे.
दरम्यान १३ तारखेच्या 'गाझा पीस' समिट २०२५ मध्ये कार्यक्रमात जाण्याचे टाळले होते. मोदींऐवजी भारताने परराष्ट्र राज्यमंत्री किर्तीवर्धन सिंह यांना कार्यक्रमात उपस्थित राहण्यास पाठवले होते. सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, ट्रम्प आणि इजिप्तचे अध्यक्ष अब्देल फताह अल-सिसी यांनी शेवटच्या क्षणी पंतप्रधान मोदींना आमंत्रित केले. या आमंत्रणानंतर, राजनैतिक वर्तुळात पंतप्रधान नरेंद्र मोदी वैयक्तिकरित्या शर्म अल-शेखला भेट देतील की नाही यावर चर्चा सुरू झाली. तथापि, भारताने परराष्ट्र राज्यमंत्र्यांना पाठवून भार ताची उपस्थिती सुनिश्चित केली. याआधी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी चर्चेसाठी वारंवार ट्रम्प यांना टाळले आहे. विशेषतः या आठवड्यात पुन्हा व्यापारी चर्चेसाठी युएस मध्ये शिष्टमंडळ जाणार असले तरी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी चर्चेसाठी ट्रम्प यांना वेळोवेळी स्व तः जाण्याचे टाळले आहे. यापूर्वी वाणिज्य मंत्री पियुष गोयल यांच्यासह इतर वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी अमेरिकेत उपस्थित दर्शविली होती.
तरीही राजकीय शिष्टाचार म्हणून पंतप्रधान मोदींनी ९ ऑक्टोबर रोजी इस्रायल आणि हमास यांच्यात झालेल्या युद्धबंदी आणि ओलिस कराराबद्दल ट्रम्प यांचे अभिनंदन केले होते. ट्रम्प आणि मोदी यांनी फोन कॉलद्वारे द्विपक्षीय सहकार्य, संरक्षण आणि तंत्रज्ञानाच्या मुद्द्यांवर चर्चा केली असे वृत्त प्रसारमाध्यमांनी दिले होते. त्यामुळे अमेरिका व डोनाल्ड ट्रम्प यांचे राजकीय महत्व कमी करण्यासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी प्रयत्नशील आहेत का असा प्रश्न यानिमित्ताने उपस्थित होत आहे.