बोनस शेअर्स म्हणजे काय?

डॉ. सर्वेश सुहास सोमण

बोनस शेअर्स हे अतिरिक्त शेअर्स आहेत जे कंपनी विद्यमान शेअरहोल्डर्सना मोफत देते. शेअरहोल्डर्स तरलता आवश्यकता पूर्ण करण्यासाठी दुय्यम बाजारात हे शेअर्स व्यवहार करू शकतात. काही परिस्थितींमध्ये कंपनीला नफा मिळवूनही, लिक्विड फंड्सच्या कमतरतेमुळे रोखीने लाभांश देता येत नाही. अशा परिस्थितीत, कंपनी रोखीने लाभांश देण्याऐवजी सध्याच्या भागधारकांना बोनस शेअर्स जारी करते. बोनस शेअर्स नवीन किंवा अतिरिक्त शेअर्स म्हणून मोफत आणि शेअरहोल्डरकडे असलेल्या शेअर्स आणि लाभांशांच्या प्रमाणात जारी केले जातात. कंपन्या अनेकदा बोनस शेअर्स जारी करतात, जरी त्यांना लिक्विड फंडची कमतरता नसली तरीही. काही कंपन्या लाभांश वितरण कर टाळण्यासाठी ही एक रणनीती वापरतात जो लाभांश जाहीर करताना भरावा लागतो.

बोनस शेअर्ससाठी कोण पात्र असते
ज्या शेअरहोल्डर्सकडे कंपनीचे शेअर्स रेकॉर्ड डेट आणि कंपनीने निश्चित केलेल्या एक्स-डेटच्या आधी आहेत ते बोनस शेअर्ससाठी पात्र असतात.

‘रेकॉर्ड डेट’ म्हणजे काय असते

कंपनीने ठरवलेली कट-ऑफ तारीख रेकॉर्ड डेट म्हणून ओळखली जाते. बोनस शेअर्स प्राप्त करण्यास पात्र होण्यासाठी गुंतवणूकदारांनी या तारखेपर्यंत कंपनीचे शेअर्सचे मालक असणे आवश्यक आहे. रेकॉर्ड डेट अशाप्रकारे स्थापित केली जाते की कंपनी पात्र भागधारकांना ओळखू शकेल आणि त्यांना त्यांचे देय वितरण पाठवू शकेल.

एक्स-डेट म्हणजे काय असते
एक्स-डेट (एक्स-बोनस डेट) ही कट-ऑफ डेट असते. जेव्हा एखादा स्टॉक आगामी बोनस इश्यूच्या मूल्याशिवाय ट्रेडिंग सुरू करतो. बोनस शेअर्ससाठी पात्र होण्यासाठी, गुंतवणूकदारांनी या तारखेपूर्वी स्टॉक धारण करणे आवश्यक आहे. एक्स-डेट रोजी किंवा त्यानंतर केलेल्या खरेदीमध्ये बोनस हक्क समाविष्ट होत नाहीत.

(सूचना : लेखकाची तसेच त्यांच्या जवळच्या नातेवाईकांची लेखात सूचवित असलेल्या कंपन्यांच्या शेअर्समध्ये कोणतीही गुंतवणूक नाही किंवा सूचविलेल्या कंपन्यांशी लेखकाचा कुठलाही संबंध नसून कंपनीकडून कोणतेही मानधन किंवा भेटवस्तू घेतलेली नाही)