सतरंगी

माेरपीस : पूजा काळे

“जीवाला जीव देणाऱ्या माणसांच्या संगतीचा” दागिना कायम सोबत बाळगत आल्याने, परके कधी आपले झाले कळलंच नाही. साध्या वाटणाऱ्या अर्थपूर्ण गोष्टींनी चेहराही लपवू शकला नाही मनातले भाव. “तुमचे स्वतंत्र विचार तुमचं सौंदर्य खुलवतात”, थोरामोठ्यांच्या सुविचारातलं मर्म कळायला वेळ लागत नाही. मनात गोड रूंजी निर्माण करणारे सकारात्मक विचार मानवी जीवनाला आकार देतात. बिघडण्याची आणि बिघडवण्याची नशा अविचाराच्या संगतीने घडते. विचारांची सकारात्मकता मातीचं सोनं करू इच्छिते तर सोन्याची माती करू इच्छिणारे नकारात्मक विचारचं मानवाच्या नाशाला कारणीभूत ठरतात. योग्य वेळी त्यांना पायदळी तुडवणं, एवढं जरी आपण करू शकलो तर, ‘आनंदाचे डोई, आनंद तरंग’ अनुभवता येईल. आयुष्याला सतेज करण्याचं गुपित यात असेल.

दरवर्षीप्रमाणे महिला वर्गाच्या जीवनचर्येतला नव्या ऋतूसंगे येणारा वटपौर्णिमेचा दिवस; हा दिवस तिच्या आयुष्यातील सोनेरी क्षण म्हणता येईल. सौभाग्याचं वरदान मागताना, त्याच्या मानसिक क्षमतेसह, त्याला शारीरिक बळ लाभावं यासाठी वडाभोवती घोंगावणारा मायेचा प्रेमळ रंग तिच्याभोवती असतो; परंतु पौर्णिमेच्या या रातीचं आयुर्मान किती असेल? जीवनाचं वरदान कुणाच्या परड्यात पडेल? याचा अंदाज बांधता येत नाही. कामानिमित्त घराबाहेर असलेलं आपलं सौभाग्य, आपला प्रियसखा घरी येईस्तोवर काळजीत असणाऱ्या बायका जळता निखारा तेवत ठेवतात हृदयावर. जगत राहतात दिवसभर, जागत राहतात रात्रभर. त्यांच्या आयुष्यात आलेले विविध रंग तेवढीच सोबत पुरवतात त्यांना. रंगाच्या परिघात हिरवा, पिवळा, निळा, जांभळा, केशरी रंग व्यापून टाकतो दशदिशांना. छोट्या आयुष्यात रंग भरतो न भरतो तोच, कैफियत मांडणारा काळा, पांढरा रंग वर येतो. होत्याचं नव्हतं होतं. संसारपटावर वडाभोवती मारलेले फेरे व्यर्थ जातात. सातजन्मीच्या फेऱ्यातून मुक्त होताना, धागे उलटे सोडवताना तिच्या भावना अशा असतात.

“असे एकटे एकटे जग नकोचं मजला,
योग मागेपुढे ऐसा, जीव लावता तुटला. |
वट पूजा किती बांधू, करू सोहळे जन्माचे,
उगारिता काळ काठी नाही कोणीही कोणाचे.|
धाय रडून मोकळे बंध सोडले मनाने,
डोईजड माथ्यावरी घाव बसती वेगाने. |
घर मुकुटाचा धनी वर दूर दूर गेला,
बाई तुझ्या वाटेला दिस रंगहीन आला.|
भयग्रस्त चिंतातुर मिट्ट काळोख दाटला,
गोड सहजीवनात कैफ काहूर माजला. |
मन रण आक्रंदले वैरी झाल्या दाही दिशा,
पडवीला जाग नाही घोर अघोर दुर्दशा. |
वैकुंठाच्या प्रवासाला गाव रडाया पोचला,
सरणाशी जळताना धूर होऊन ओकला. |
ऊगा रडतेस बया हात तूच सोडियेला,
पती सदनाच्या दारा तिला पाहून हासला. |
आल्या अबिर लेपित कुंकू हळदीच्या वाटा,
तर्क वितर्काच्या पुढे जाती संशयाच्या लाटा |
शय्या कसली कुठली नच उरली सोबत,
दिस मोजत उरते कुटुंबाच्या शिलकीत. |
नव चांदणे मोहाचे आसपास मोहरते,

शुभ्र वस्त्र फाडावया सारी दुनिया लोटते.
विकोपात भावनेचा असा चक्काचूर झाला,
बांगड्यांचा जर्द रंग फिका होऊन विरला.

बांगड्यांचा जर्द हिरवा रंग फिका पडण्याची बात स्त्री वर्गाच्या आयुष्यातील दु:खद घटना, जिला टाळणं अशक्यप्राय. स्त्री मनावर गारूड घालणारं रंगांचं हे साम्राज्य मलाही मोहवितं.

आनंदी प्रवाहाच्या पलीकडे एका अनाहूत वळणावर, त्याचं आयुष्यात येणं म्हणजे, ध्येयवेड्या-प्रेमवेड्या राधेला कृष्णवत होण्यासारखं. जंजाळात सापडलेल्या, हरवलेल्या अनेक स्वप्नांची पूर्तता होण्यासारखं. स्वप्नांची भलीमोठी यादी पूर्णत्वास नेणारा हा समृद्ध अनुभव लाल रंगाला छेदत जातो. मिरग नक्षत्र लागल्यापासून रोजच्या रूक्ष जीवनात अल्पकालीन मुक्ती देणाऱ्या उत्सवाची सुरुवात होते.

अमूल्य भेटीच्या योगाचे मनात मांडे रचणाऱ्या, स्वप्न पूर्णत्वास नेण्याऱ्या त्या सखयाची लीला काय वर्णावी! पावसाच्या धारांना कवेत घेण्यासाठी आतुर असलेली अवनी तर दुसरीकडे चातकासारखी वाट पाहणारी माझ्यासारखी मी, जणू एकाचं छताखालच्या दोन तपस्वीनी, ज्यांना सतरंगी रंगाची बाधा जडलीय. बासरीचा मोह, पाण्याची खळखळ, छनछन नाद. छत्रीतल्या पावसापासून सुरू झालेल्या भेटीची सुरुवात म्हणजे थेंबे थेंबे तळ्याचा पुढे जाऊन व्यापक, खोल जलाशय व्हावा. नजरेच्या इशाऱ्यानेचं जाणावं त्यानं माझं अंतर्मन. जीव लागताना तो ओवाळून टाकण्याइतपत श्वास गुदमरेल इतकं सामावून जावं एकमेकांत. मनकवड्या अमूक एकास उमगलेल्या, उमजलेल्या काही ज्ञात-अज्ञात गोष्टी कायम जपून ठेवल्या आहेत मी. त्यातलीचं ही रंगकथा.

गोष्ट तुझी माझी... नव्हे, परवाची तर आजकालची. तसा तो रंगहीनचं म्हणाना. म्हणजे रंग आणि रंगाच्या रंगारी दुनियेत फारसं
स्वारस्य नसलेला. पण प्रेमधारी लाल रंगात अखंड पहुडलेला. खूपदा रंगपंचमीच्या रंगांना टाळणारा. सहसा ओलेता न होणारा. पण तो विशिष्ट दिवस खास होता एवढं खरं. एरव्ही पांढऱ्या रंगावर कणभर अधिक प्रेम करणारा तो, त्यादिवशी मात्र दोन्ही हातांच्या मुठीत गुलाबी रंग चापून चोपून आला. मला रंगाचं अप्रूप जास्त असायचं. तानापिहिनिपाजातील सतरंग माझाचं भाग असल्यासारखे वाटत. त्यादिवशी रोमॅन्टिक मूडमधल्या त्याला पाहताच माझा चेहरा खुलला.

खुद्द आनंदाने दारावर दस्तक दिल्यावर कळीचं फूल व्हायला कितीसा वेळ लागणार होता. तो आला, त्याने सर्वस्वी जिंकलं. सुख म्हणजे काय? प्रेमातली ताकद म्हणजे काय? याचा अनुभव घेता, आलेला अपरिचित कृष्णसखा अधिकाधिक आपलासा वाटू लागला. त्याचं जवळ असणं, कटाक्ष टाकणं या साऱ्यामध्ये रंगाच्या सामर्थ्याची नशा होती. जाणवत होता आतला गहिरा प्रेमरंग. श्रीरंगाने माझ्यावर फेकलेला, उधळलेला लाल गुलाबी चुटचुटीत रंग चेहऱ्यावर जाऊन बसताचं मी बावरले, गालावर लाली चढताचं मी ओशाळले. खळीत रुतून बसलेल्या रंग बरसेच्या मिलनात, गहऱ्या कृष्णमय छंदात झपाटून गेले होते मी. केवळ एक गुलाबी रंग उडाला होता मजवर अन् बहुरंगी प्रेमाच्या पागोळ्यात भिजून मनोमनी रंगीन झाले होते माझे मीपण. हसू नका बरं...! पण, तेव्हापासून आवडणारा रंग एकचं, तो म्हणजे गुलबक्षी... गुलबक्षी...
आणि गुलबक्षीच.