मुंबई : मुंबईतील वाढत्या बांधकाम आणि तोडफोड (Construction and Demolition – C&D) कचऱ्याच्या समस्येवर तोडगा काढण्यासाठी बृहन्मुंबई महानगरपालिका (Brihanmumbai Municipal Corporation – BMC) देवनार डम्पिंग ग्राउंडवर नवीन C&D कचरा प्रक्रिया प्रकल्प उभारण्याचा विचार करत आहे. या प्रस्तावित प्रकल्पाची दररोज १,००० मेट्रिक टन कचरा प्रक्रिया करण्याची क्षमता असेल. एप्रिलच्या सुरुवातीला यासाठी निविदा मागवण्यात येणार असल्याची माहिती पालिकेच्या अधिकाऱ्यांनी दिली आहे.

मुंबईत कचऱ्याची परिस्थिती

सध्या, मुंबईत दररोज ८,५०० मेट्रिक टन कचरा निर्माण होतो. अनधिकृतपणे टाकण्यात येणाऱ्या बांधकाम कचऱ्यामुळे आणि त्यातून उडणाऱ्या धुळीमुळे शहराला मोठ्या समस्यांना सामोरे जावे लागत आहे. बीएमसीच्या अहवालानुसार, डिसेंबर २०२४ पर्यंतच्या एका वर्षात १,३७३ अनधिकृत कचरा टाकण्याच्या घटनांची नोंद झाली असून, दोषींवर ७२.१० लाख रुपयांचा दंड ठोठावण्यात आला आहे.

यापूर्वी उभारलेले C&D प्रकल्प

मुंबईत निर्माण होणाऱ्या कचऱ्यावर प्रक्रिया करण्यासाठी बीएमसीने गेल्या वर्षी दोन नवे C&D प्रक्रिया प्रकल्प सुरू केले. दहिसर आणि शिळफाटा येथे उभारलेल्या या प्रकल्पांमध्ये दररोज ६०० मेट्रिक टन कचऱ्यावर प्रक्रिया करता येते.

शहरात अनेक पायाभूत प्रकल्प आणि बांधकामे सुरू असल्याने कचरा संकलनासाठी ‘डेब्रिस-ऑन-कॉल’ ही योजना राबवली जाते. याद्वारे, नागरिक बीएमसीला कॉल करून कचरा उचलण्याची विनंती करू शकतात. याशिवाय, बीएमसी अनधिकृतपणे टाकलेला बांधकाम कचरा देखील उचलते.

नवीन प्रकल्पाची गरज का भासली?

सध्या कार्यरत असलेल्या दोन C&D प्रकल्पांद्वारे दररोज केवळ १,२०० मेट्रिक टन कचऱ्यावर प्रक्रिया केली जाते, मात्र प्रत्यक्षात शहरात ८,५०० मेट्रिक टन C&D कचरा निर्माण होतो. म्हणजेच, रोज ७,००० मेट्रिक टन कचऱ्यावर प्रक्रिया होऊ शकत नाही.

यामुळेच बीएमसी आता देवनारमध्ये तिसरा प्रक्रिया प्रकल्प सुरू करण्याच्या तयारीत आहे. अधिकाऱ्यांच्या मते, शहरातील विविध भागांतून C&D कचरा संकलित करून तो देवनार येथील प्रकल्पात पाठवण्यात येईल आणि तिथे त्यावर प्रक्रिया केली जाईल.

नवीन प्रकल्पासाठी निधी आणि उपाययोजना

बीएमसी सध्या या प्रकल्पासाठी निविदा तयार करत आहे, जी एप्रिल महिन्यात जाहीर केली जाणार आहे. एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, “सध्या कार्यरत असलेल्या दोन प्रक्रिया प्रकल्प असूनही, बहुतेक C&D कचरा शहराबाहेर बिल्डर्सद्वारे टाकला जातो. आमचा उद्देश संपूर्ण C&D कचऱ्यावर मुंबईतच प्रक्रिया करण्याचा आहे, आणि हा प्रकल्प त्यादृष्टीने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे.”

राष्ट्रीय स्वच्छ हवा कार्यक्रम (NCAP) अंतर्गत बीएमसीला C&D प्रक्रिया प्रकल्पांसाठी ४९.६१ कोटी रुपयांचा निधी मंजूर करण्यात आला आहे. हा निधी नवीन प्रकल्पासाठी वापरण्यात येणार आहे.

कचरा उचलण्याच्या शुल्कात कपात होणार

सध्या बीएमसीच्या C&D प्रक्रिया केंद्रांना कमी प्रतिसाद मिळत असल्याने, पालिकेने कचरा संकलनाच्या दरात कपात करण्याची योजना आखली आहे. नागरिकांना आता बांधकाम कचरा उचलण्यासाठी प्रति टन २०० रुपये शुल्क आकारले जाईल.

मुंबईत अनधिकृत बांधकाम कचरा टाकण्याच्या समस्येवर उपाय म्हणून बीएमसी देवनार येथे नवीन C&D प्रक्रिया प्रकल्प सुरू करत आहे. यामुळे कचऱ्यावर प्रक्रिया करून शहराची स्वच्छता राखण्यास मदत होईल. तसेच, कचरा उचलण्याच्या शुल्कात कपात केल्याने नागरिक अधिक प्रमाणात अधिकृत कचरा व्यवस्थापन सेवांचा वापर करण्याची शक्यता आहे.