Fintech, UPI, Growth या तीन कारणांमुळे अर्थव्यवस्था मजबूत स्थितीत
प्रतिनिधी:आरबीआयच्या सप्टेंबर महिन्यातील बुलेटिनमधील एक महत्वाची बाब समोर आली आहे. बुलेटिनमध्ये नमूद केले आहे की जागतिक अनिश्चिततेच्या वाढीच्या काळात भारतीय अर्थव्यवस्थेने लवचिकता दाखवली आहे. आर्थिक वर्ष २५-२६ च्या पहिल्या तिमाहीत पाच तिमाहींमध्ये उच्चांकी वाढ नोंदवली आहे ज्याला मजबूत देशांतर्गत चालकांचा (Domestic Growth Drivers) चा पाठिंबा मिळाला.आरबीआय बुलेटिनमध्ये असेही अधोरेखित केले आहे की अतिरिक्त तरलतेमुळे धोरण दर कपातीचे चांगले प्रसा रण सुलभ झाले, तर ऑगस्ट-सप्टेंबरमध्ये इक्विटी बाजारांमध्ये दुतर्फा हालचाल दिसून आली. मजबूत सेवा निर्यात आणि रेमिटन्सच्या पार्श्वभूमीवर भारताची चालू खात्यातील तूट कमी झाली.याशिवाय अमेरिकेच्या व्यापार शुल्क आणि प्रगत अर्थव्यवस्थांमधील वि त्तीय दबावामुळे जागतिक चिंता कायम असताना, भारताला देशांतर्गत सुधारणांमधून फायदा होत राहिल्याचे निरीक्षणही या बुलेटिन मध्ये स्पष्ट करण्यात आले.
'जीएसटी सुधारणांमुळे व्यवसाय सुलभतेत लक्षणीय वाढ, किरकोळ किमती कमी होणे आणि उपभोग वाढीच्या चालकांना बळकटी देणे याद्वारे सातत्याने सकारात्मक परिणाम झाला पाहिजे.' केंद्रीय बँकेच्या बुलेटिनमध्ये नमूद केले. निरीक्षणाआधारे ग्राहक चलन वाढ वाढली परंतु सलग सात महिन्यांसाठी लक्ष्य दरापेक्षा (Target Price TP) कमी राहिली.सीपीआय (Consumption Price Index) ,हेडलाइन महागाई वाढली परंतु सलग सातव्या महिन्यात लक्ष्य दरापेक्षा खूपच कमी राहिली असेही यावेळी बुलेटिनमध्ये म्ह टले गेले.आर्थिक प्रवाहांबाबत बुलेटिनने असे निरीक्षण नोंदवले गेले आहे की २०२४-२५ मध्ये असुरक्षित कर्ज देण्यावरील कडक नियमांमुळे बिगर-फूड बँक कर्ज वाढ मंदावली असली तरी, इक्विटी जारी करणे,एनबीएफसी क्रेडिट आणि अल्पकालीन बाह्यकर्ज या सारख्या बिगर-बँक स्रोतांकडून मिळालेल्या मजबूत निधीमुळे ही वाढ भरून काढली गेली. परिणामी, व्यावसायिक क्षेत्राकडे आर्थिक संसाधनांचा एकूण प्रवाह वाढला आणि थकबाकीदार कर्ज ते जीडीपी गुणोत्तर सुधारले.
बुलेटिनने मशीन लर्निंग तंत्राद्वारे ५.६९ दशलक्ष फिनटेक अँप पुनरावलोकनांच्या (Reviews) मोठ्या प्रमाणात विश्लेषणातून अंतर्दृष्टी (Insights) दिली. त्यात असे आढळून आले की एकूण वापरकर्त्याचा अनुभव सकारात्मक राहिला आहे, विश्वास आणि आनंद भावनांवर वर्चस्व गाजवत आहे. तथापि, ग्राहक समर्थन, अँप कार्यक्षमता आणि कर्ज-संबंधित प्रक्रियांबद्दल चिंता कायम आहे. डेटा गोपनीयता धोरणे, बाजारातील वाटा आणि वारंवार अँप अपडेट्स मुळे देखील वापरकर्त्याच्या समाधानावर परिणाम करतात असे निरीक्षण अहवालात आढळून आले.एनबीएफसी क्षेत्राबद्दल, विशेषतः किरकोळ आणि औद्योगिक क्षेत्रांमध्ये क्रेडिट मध्यस्थीमध्ये त्यांची वाढती भूमिका अधोरेखित करताना, डिसेंबर २०२४ च्या अखेरीस, एनबीएफसींनी मजबूत आर्थिक आरोग्य प्रदर्शित केले, जे मालमत्तेवरील मजबूत परतावा, भांडवल पर्याप्तता आणि मालमत्ता गुणवत्ता निर्देशकांमध्ये प्रतिबिंबित होते.
'निधीचा मुख्य स्रोत असलेल्या आणि एनबीएफसींच्या एकूण देणग्यांच्या सुमारे दोन तृतीयांश कर्जे, डिसेंबर २०२४ च्या अखेरीस एका वर्षापूर्वीच्या तुलनेत जास्त दराने वाढली' असे बुलेटिनमध्ये नमूद केले आहे.यूपीआय स्वीकारण्याबाबत त्यांनी भारताच्या पेमेंट इ कोसिस्टममध्ये संरचनात्मक परिवर्तन अधोरेखित केले आहे. अनुभवजन्य निकालांनी पुष्टी केली आहे की उच्च यूपीआय प्रवेश राष्ट्रीय आणि राज्य पातळीवर कमी रोख मागणीशी संबंधित आहे, जरी प्रादेशिक फरक अजूनही आहेत.या अभ्यासात असे आढळून आले आहे की उच्च यूपीआय स्वीकार राष्ट्रीय आणि उप-राष्ट्रीय पातळीवर कमी रोख मागणीशी संबंधित आहे, राज्यस्तरीय नमुने नॉन-लाइनियरिटी सूचित करतात.
बुलेटिनमध्ये असेही अधोरेखित केले आहे की घरगुती वापरातील असमानता कमी झाली आहे, राज्यांमध्ये दरडोई वापरात (Per Capita Usage) एकरूपता आली आहे. श्रीमंत राज्यांच्या तुलनेत गरीब राज्यांमध्ये खर्चात जलद वाढ नोंदवली गेली आहे, तर २०२२ -२३ च्या किंमत पातळीशी जुळवून घेतल्यावर गरिबीचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या कमी झाले आहे.पायाभूत सुविधांबद्दल (on Infrastructural front) आरबीआय बुलेटिनमध्ये असे नमूद केले आहे की भौतिक, सामाजिक आणि डिजिटल पायाभूत सुविधांमध्ये शा श्वत (Sustainable) गुंतवणुकीने गेल्या दशकात भारताच्या जीडीपी वाढीला लक्षणीयरीत्या चालना दिली आहे.