हैदराबाद : हैदराबादच्या भारतीय तंत्रज्ञान संस्था (IIT Hyderabad) ने तंत्रज्ञानाच्या नव्या पर्वाची सुरुवात करत देशातील पहिली पूर्णपणे Artificial Intelligence (AI) वर चालणारी ड्रायव्हरलेस बस सेवा सुरू केली आहे. ही बस टेक्नोलॉजी इनोव्हेशन हब ऑन ऑटोनॉमस नेव्हिगेशन (TiHAN) या अत्याधुनिक संशोधन केंद्रात विकसित करण्यात आली आहे. ही बस सेवा IIT हैदराबादच्या कॅम्पसपुरती मर्यादित असली तरी तिचा प्रभाव दूरगामी ठरणार आहे. अत्याधुनिक सेन्सर्स, कॅमेरे, LIDAR आणि AI-आधारित नेव्हिगेशन सिस्टमच्या मदतीने ही बस स्वतःचा मार्ग ठरवते, वेग नियंत्रित करते आणि अडथळे टाळते. ड्रायव्हरच्या अनुपस्थितीतही प्रवाशांचा प्रवास सुरक्षित आणि आरामदायी राहील, याची सर्वतोपरी काळजी घेतली गेली आहे. IIT हैदराबादने या प्रकल्पाद्वारे भारतात Autonomous Vehicles क्षेत्रात एक नवा अध्याय सुरू केला आहे. ही तंत्रज्ञान क्रांती केवळ स्मार्ट मोबिलिटीपुरती मर्यादित न राहता, भविष्यात शहरी वाहतूक व्यवस्थेतही आमूलाग्र बदल घडवू शकते.
IIT हैदराबादचा मोठा टप्पा
तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात ऐतिहासिक पाऊल टाकत, हैदराबादच्या भारतीय तंत्रज्ञान संस्था (IIT Hyderabad) ने देशातील पहिली पूर्णपणे Artificial Intelligence (AI) वर चालणारी ड्रायव्हरलेस बस सेवा सुरू केली आहे. ही बस अत्याधुनिक टेक्नोलॉजी इनोव्हेशन हब ऑन ऑटोनॉमस नेव्हिगेशन (TiHAN) या संशोधन केंद्रात विकसित करण्यात आली असून, भारतातल्या स्मार्ट मोबिलिटीच्या (Smart Mobility) नव्या पर्वाची ही सुरुवात मानली जात आहे. सध्या ही सेवा IIT हैदराबादच्या कॅम्पसपुरती मर्यादित असली तरी तिचा प्रभाव भविष्यातील सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्थेवर मोठ्या प्रमाणात पडणार आहे. या ड्रायव्हरलेस बसमध्ये उच्च दर्जाचे सेन्सर्स, कॅमेरे, LIDAR (Light Detection and Ranging) तंत्रज्ञान आणि AI-आधारित नेव्हिगेशन सिस्टमचा वापर करण्यात आला आहे. यामुळे बस स्वतःचा मार्ग निश्चित करते, वेग नियंत्रित ठेवते, तसेच समोर आलेले अडथळे ओळखून सुरक्षितपणे टाळते.विशेष म्हणजे, ड्रायव्हर नसतानाही प्रवाशांचा प्रवास सुरक्षित आणि आरामदायी राहील, यासाठी बहुस्तरीय सुरक्षा प्रणाली बसवण्यात आली आहे. प्रवासादरम्यान बस सतत आजूबाजूच्या परिस्थितीचा अभ्यास करते आणि त्यानुसार तत्काळ निर्णय घेते. IIT हैदराबादचे संचालक प्रा. बी.एस. मुरलीधर यांचा विश्वास आहे की, ही बस सेवा भारतातील ऑटोनॉमस व्हेइकल्स (Autonomous Vehicles) क्षेत्रात एक नवा अध्याय उघडेल आणि भविष्यातील स्मार्ट ट्रान्सपोर्ट सोल्यूशन्ससाठी एक मजबूत पाया घालेल.
भारतात ऑटोनॉमस व्हेइकल्स युगाची सुरुवात
भारतीय तंत्रज्ञान संस्था (IIT Hyderabad) ने आपल्या AI-आधारित ड्रायव्हरलेस बस प्रकल्पाद्वारे भारतात Autonomous Vehicles क्षेत्रात एक नवा आणि ऐतिहासिक अध्याय सुरू केला आहे. हा प्रकल्प केवळ स्मार्ट मोबिलिटीच्या मर्यादेत न राहता, भविष्यातील शहरी वाहतूक व्यवस्थेत आमूलाग्र बदल घडवू शकणारा एक तंत्रज्ञान क्रांतीचा टप्पा मानला जात आहे. या अत्याधुनिक बस सेवेमुळे कॅम्पसच्या आत प्रवास करण्याचा अनुभवच बदलून जाणार आहे. विद्यार्थी, प्राध्यापक आणि कर्मचारी यांना आता फक्त बसमध्ये चढायचं आणि बाकीची जबाबदारी पूर्णपणे AIवर सोपवायची. ही बस स्वतःचा मार्ग निश्चित करते, वेग नियंत्रित ठेवते, अडथळे ओळखते आणि त्यांना टाळण्यासाठी तत्काळ निर्णय घेते. यामुळे भविष्यातील शहरी सार्वजनिक वाहतूक अधिक वेगवान, सुरक्षित आणि कार्यक्षम होईल, असा IIT हैदराबाद प्रशासनाचा विश्वास आहे.
प्रवाशांचा ९०% समाधानाचा प्रतिसाद
टेक्नोलॉजी इनोव्हेशन हब ऑन ऑटोनॉमस नेव्हिगेशन (TiHAN) च्या प्रो. पी. राजलक्ष्मी यांच्या नेतृत्वाखालील तज्ज्ञ टीमने IIT हैदराबादच्या कॅम्पससाठी Self-Driving Electric Shuttles चे यशस्वी डिझाइन आणि विकास केला आहे. ही सेवा अधिकृतपणे सर्वसामान्यांसाठी खुली केल्यानंतर अवघ्या काही महिन्यांत १०,००० हून अधिक प्रवाशांनी या अत्याधुनिक बसमधून प्रवास केला आहे. त्यापैकी तब्बल ९० टक्क्यांहून अधिक प्रवाशांनी या अनुभवाबद्दल समाधान व्यक्त केलं आहे, तर अनेकांनी प्रवासाची सुरक्षितता, आरामदायीपणा आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा अनुभव याबद्दल विशेष प्रशंसा केली आहे. या ड्रायव्हरलेस शटल्स दोन प्रकारांत उपलब्ध आहेत – ६-सीटर आणि १४-सीटर. कॅम्पसमधील अंतर्गत प्रवासासाठी दोन्ही प्रकारांच्या बस प्रवाशांच्या गरजेनुसार वापरल्या जात आहेत. इलेक्ट्रिकवर चालणाऱ्या या शटल्स केवळ प्रदूषणमुक्त वाहतूक पुरवत नाहीत, तर भविष्यातील स्मार्ट आणि शाश्वत शहरी वाहतूक प्रणालीसाठी एक आदर्श नमुना ठरत आहेत.
बॉलिवूडची ‘क्वीन’ म्हणून ओळखली जाणारी कंगना राणौत केवळ तिच्या दमदार अभिनयासाठीच नव्हे, तर स्पष्टवक्तेपणा आणि निर्भीड विधानांसाठी कायम चर्चेत असते. ...
स्मार्ट तंत्रज्ञानासह सुरक्षित प्रवासाची नवी परिभाषा
IIT हैदराबादच्या Autonomous Buses प्रवाशांना केवळ आधुनिक तंत्रज्ञानाचा अनुभव देत नाहीत, तर सुरक्षिततेची हमीही देतात. या बसमध्ये Automatic Emergency Brake, Adaptive Cruise Control आणि अडथळा ओळखणारी Sensor Technology बसवण्यात आली आहे, ज्यामुळे प्रवास अधिक सुरक्षित आणि सहज होतो. मार्गावर अचानक एखादी व्यक्ती, वाहन किंवा इतर अडथळा आल्यास बस स्वतःहून ते ओळखते आणि गती कमी-जास्त करून अपघात टाळते. या अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाला Technology Readiness Level (TRL)-९ प्रमाणपत्र मिळाले आहे. याचा अर्थ, या बसने भारतीय रस्त्यांवर (Real Road Testing) कठोर चाचण्या पूर्ण केल्या असून त्या यशस्वीरीत्या पार पडल्या आहेत. त्यामुळे प्रवाशांना प्रत्येक फेरीत उच्च दर्जाची सुरक्षितता आणि विश्वासार्हता मिळते.
देशभरात ड्रायव्हरलेस बससाठी मार्ग मोकळा
IIT हैदराबादच्या ड्रायव्हरलेस बस प्रकल्पाने मिळवलेलं यश आता फक्त कॅम्पसच्या मर्यादा ओलांडून देशव्यापी होण्याच्या मार्गावर आहे. TiHAN केंद्र आता भारतातील पहिला Automatic Driving Test Track उभारण्याच्या कामात आहे. हा अत्याधुनिक ट्रॅक खास करून Indian Road Conditions लक्षात घेऊन डिझाइन केला जात आहे, ज्यामुळे ऑटोनॉमस तंत्रज्ञानाची प्रत्यक्ष आणि कठोर चाचणी घेता येणार आहे. या सुविधेमुळे देशातील वाहन उद्योग, टेक्नॉलॉजी कंपन्या आणि संशोधन संस्था (Research & Development) यांना महत्त्वाचा फायदा होणार आहे. त्यांना आवश्यक डेटा, अत्याधुनिक इन्फ्रास्ट्रक्चर आणि प्रत्यक्ष रस्त्यांवरच्या परिस्थितींची सविस्तर चाचणी करण्याची संधी मिळेल.
ड्रायव्हरलेस बस प्रकल्पाच्या यशासोबतच TiHAN केंद्र AI (Artificial Intelligence) आणि Machine Learning क्षेत्रात नव्या पिढीचे इनोव्हेटर्स घडवण्यावरही भर देत आहे. विद्यार्थ्यांसाठी विशेष प्रशिक्षण मोड्यूल, कार्यशाळा आणि प्रत्यक्ष प्रयोगशाळा (Hands-on Labs) तयार केल्या जात आहेत, ज्यामुळे ते जागतिक पातळीवरील तंत्रज्ञान स्पर्धांमध्ये (Global Tech Competitions) भारताचं प्रतिनिधित्व करण्यास सक्षम होतील. या उपक्रमामागचं प्रमुख उद्दिष्ट म्हणजे तंत्रज्ञानातील आत्मनिर्भरता साधणे आणि भारताला स्मार्ट ट्रान्सपोर्ट व ऑटोनॉमस व्हेइकल्स क्षेत्रात आघाडीवर आणणे. एकूणच, IIT हैदराबादची ही AI-चालित ड्रायव्हरलेस बस सेवा आणि तिच्या भोवतालचं संशोधन भारतातील स्मार्ट ट्रान्सपोर्ट क्षेत्रासाठी खऱ्या अर्थाने Game Changer ठरण्याची शक्यता आहे.