का होतात बलात्कार? जाणून घ्या बलात्कारीचे मानसशास्त्र

फॅमिली काऊन्सलिंग – मीनाक्षी जगदाळे

आजकाल आपण सातत्याने बलात्कार, सामूहिक बलात्कार, अल्पवयीन मुलींवर होणारे, नात्यातील महिला, मुलींवर होणारे बलात्कार याबद्दल ऐकत असतो. अश्या घटना घडल्यावर सर्वसामान्य माणूस अनेक तर्क, वितर्क, अंदाज, अर्थ त्याच्या मानसिकतेनुसार, अनुभवानुसार, अकालनानुसार लावत असतो. आपण वरवर पाहता खूप खोलात अभ्यास न करता अशा घटनांचे विश्लेषण करून मोकळे होतो. का ठराविक व्यक्तीचं बलात्कार करतात? त्यामागे कोणते कारण आहे? त्यात मानस शास्त्राचा किती मोठा भाग आहे हे आपण या लेखातून जाणून घेणार आहोत. बलात्कार करणाऱ्या व्यक्तीचे मानसशास्त्र अत्यंत महत्त्वाचा विषय असून, सामूहिक बलात्काराची कारणे सुद्धा अत्यंत गहन असतात. बलात्कार हा एक अत्यंत गंभीर आणि हिंसक गुन्हा आहे. हे कृत्य लैंगिक सुखापेक्षा सत्ता, नियंत्रण आणि हिंसा दर्शवण्याशी अधिक संबंधित असते.

बलात्कार करणाऱ्या व्यक्तीचे मानसशास्त्र

सत्ता आणि नियंत्रण : अनेक बलात्कारी व्यक्ती इतरांवर, विशेषत महिलांवर, सत्ता गाजवण्याचा आणि त्यांना नियंत्रित करण्याचा प्रयत्न करत असतात. बलात्कार हे त्यांना स्वतःला शक्तिशाली आणि इतरांना दुबळे दाखवण्याचे एक साधन वाटते. पीडितेचा अपमान करणे आणि तिला असहाय्य बनवणे हा त्यांचा मुख्य हेतू
असू शकतो.
राग आणि द्वेष : काही व्यक्तींच्या मनात महिलांबद्दल तीव्र राग किंवा द्वेष असतो. बलात्कार हा त्यांच्या रागाला किंवा सूड भावनेला वाट करून देण्याचा एक हिंसक मार्ग असू शकतो.
सहानुभूतीचा अभाव : अशा व्यक्तींमध्ये दुसऱ्यांच्या भावना समजून घेण्याची किंवा त्यांच्या दुःखाबद्दल सहानुभूती दाखवण्याची क्षमता कमी असते किंवा नसते. ते पीडितेच्या वेदना, भीती आणि त्रासाबद्दल विचार करत नाहीत. पीडितेला ते एक वस्तू म्हणून पाहू शकतात.
विकृत लैंगिक कल्पना : काही प्रकरणांमध्ये, व्यक्तीच्या मनात विकृत किंवा हिंसक लैंगिक कल्पना असू शकतात. त्यांना सक्तीच्या किंवा हिंसक लैंगिक कृत्यांमध्ये उत्तेजना मिळू शकते.
हक्काची भावना : काही पुरुषांना असे वाटते की त्यांना लैंगिक संबंधांवर हक्क आहे आणि महिलांनी त्यांच्या इच्छा पूर्ण केल्या पाहिजेत. नकार ऐकण्याची त्यांची तयारी नसते आणि नकार मिळाल्यास ते बळजबरीने आपली इच्छा पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करतात.
व्यक्तिमत्त्व विकार : काही बलात्कारी व्यक्तींमध्ये अँटीसोशल पर्सनॅलिटी डिसऑर्डर किंवा नार्सिसिस्टिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डर सारखे मानसिक विकार असू शकतात. यामुळे त्यांच्यात सहानुभूतीचा अभाव, नियमांचे उल्लंघन करण्याची प्रवृत्ती आणि इतरांचा वापर करण्याची वृत्ती दिसून येते. भूतकाळातील अनुभव : काही वेळा व्यक्तीच्या भूतकाळात लैंगिक शोषण, हिंसा किंवा दुर्लक्षित बालपण यांसारखे अनुभव आलेले असू शकतात. हे अनुभव त्यांच्या मानसिकतेवर परिणाम करू शकतात, पण हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की असे अनुभव आलेली प्रत्येक व्यक्ती गुन्हेगार बनतेच असे नाही आणि हे बलात्काराचे समर्थन होऊ शकत नाही.
सामूहिक बलात्कार का केला जातो?

सामूहिक बलात्कार हा वैयक्तिक बलात्कारापेक्षा अधिक गुंतागुंतीचा असतो आणि त्यात समूहाची मानसिकता महत्त्वाची भूमिका बजावते याची काही कारणे…समूहाचा दबाव आणि स्वीकृती : गटातील सदस्य एकमेकांना अशा कृत्यासाठी प्रवृत्त करू शकतात किंवा दबाव टाकू शकतात. गटात आपले स्थान टिकवण्यासाठी किंवा ‘मर्द’ असल्याचे सिद्ध करण्यासाठी काहीजण यात सामील होतात. जबाबदारीचे विभाजनṇṁ : जेव्हा अनेक जण एकत्र गुन्हा करतात, तेव्हा प्रत्येकाला वाटते की आपल्या एकट्यावर संपूर्ण जबाबदारी येणार नाही. ‘मी एकटाच नाही, सगळेच करत आहेत’ या भावनेमुळे गुन्हा करण्याची भीती कमी होते. शक्ती प्रदर्शन आणि वर्चस्व: समूह मिळून पीडितेवर हल्ला करून आपले एकत्रित वर्चस्व आणि ताकद दाखवण्याचा प्रयत्न करतो. हे पीडितेला जास्त भयभीत आणि अपमानित करण्यासाठी केले जाते.वाढलेली आक्रमकता : समूहात असताना व्यक्तीची आक्रमकता वाढू शकते. एकमेकांच्या उत्तेजनामुळे आणि धाडसामुळे ते अधिक हिंसक कृत्य करू शकतात.

एकत्र बांधले जाणे : काही वेळा, एकत्र मिळून एखादा गुन्हा किंवा चुकीचे कृत्य केल्याने गटातील सदस्यांमध्ये एक विकृत प्रकारची एकता किंवा बांधिलकी निर्माण होते.नियोजन आणि संधी : काही सामूहिक बलात्कार पूर्वनियोजित असू शकतात, ज्यात पीडितेला हेतुपुरस्सर लक्ष्य केले जाते. कधीकधी, अचानक मिळालेल्या संधीचा फायदा घेऊनही असे कृत्य केले जाते. पीडितेचे वस्तूकरण : समूहात असताना पीडितेला माणूस म्हणून न पाहता केवळ एक वस्तू म्हणून पाहिले जाण्याची शक्यता वाढते, ज्यामुळे तिच्यावर अत्याचार करणे सोपे जाते.बलात्कार हे कधीही पीडितेच्या वागणुकीमुळे किंवा कपड्यांमुळे होत नाही. याची संपूर्ण जबाबदारी फक्त आणि फक्त गुन्हेगाराची असते.बलात्काराच्या मानसशास्त्राचा अभ्यास हा गुन्हेगारांना समजून घेण्यासाठी किंवा गुन्हेगारी रोखण्यासाठी केला जातो, त्यांच्या कृत्यांचे समर्थन करण्यासाठी नाही. पीडितांना सहानुभूती, आधार आणि न्याय मिळणे अत्यंत आवश्यक आहे.बलात्कार हा समाजावरचा एक मोठा डाग आहे आणि तो रोखण्यासाठी कायद्याची अंमलबजावणी, जनजागृती आणि मानसिकतेत बदल घडवणे गरजेचे आहे. महिलांनी सुद्धा जागृत राहणे, सतर्क राहणे, कोणाच्याही चुकीच्या हेतूची चाहूल लक्षात आल्यास तातडीने कठोर भूमिका घेणे महत्वाचे आहे. स्वतःचे संरक्षण करण्यासाठी, अशा विकृत मानसिकतेच्या लोकांना योग्य ते शासन मिळावे म्हणून न घाबरता, न लाजता थोडी पण चुकीच्या हेतूची जाणीव झाल्यास पोलीस प्रशासन ची मदत घेणे, घरातील लोकांना विश्वासात घेवून चर्चा करणे आवश्यक आहे.लहान मुली, कुमार, कुमारिका, युवती यांना सुद्धा न लाजता किंवा कोणताही आडपडदा न ठेवता गुड टच, बॅड टच, पुरुषाचे चुकीचे हेतू, वाईट नजर ओळखणे याबद्दल सातत्याने प्रबोधन आणि प्रशिक्षण देणे काळाची गरज आहे. छोट्या मुलींना घरातून, शाळेतून याबद्दल समुपदेशन होणे, त्यांना असुरक्षित वाटतं असल्यास, त्या अस्वस्थ असल्यास लगेच त्यांच्या हालचाली लक्षात घेवून त्यांना विचारणा करणे, वैद्यकीय तपासणी करणे, मुलींना आधार, धीर देणे यावर पालकांनी भर देणे अपेक्षित आहे. आपली लहान मुलं कोणाला टाळतात, कोणाला घाबरतात, शांत राहतात का, कुठे ठराविक ठिकाणी जायला नाही म्हणतात का यामागील कारणे जाणून घेणे गरजेचे आहे.
[email protected]