पालकांनी इथे लक्षात घेतले पाहिजे की, आपल्या मुलांच्या व्यसनापासून लांब राहण्याच्या धेयावर विश्वास ठेवला पाहिजे. ध्येयपूर्ती होताना थोडय़ा चुका होऊ शकतात. त्याचा अर्थ ‘त्याला तर व्यसनापासून लांब जायचेच नाही. तो प्रयत्नच करीत नाही’ असे होत नाही. त्यांना विश्वास व वेळ द्या.
आतापर्यंत आपण सर्वच व्यसनांचा आढावा घेतला आहे. त्याच्या दुष्परिणामाची जाणीव निर्माण झाली आहे. तरीही एक चिंतेचा विषय म्हणजे व्यसनी युवकांना बाहेर काढायचे कसे? असे विचार असलेली बरीच पालक मंडळी मला भेटतात. श्री. व सौ. नगरकर (नाव बदललेले) मला त्यांच्या मुलांच्या व्यसनाबद्दल भेटले. सौ. नगरकर म्हणाल्या, ‘‘डॉक्टर, देवांग (नाव बदललेले) आम्ही काहीच कमी केलेले नाही. तसा तो खूपच हुशार आहे. तो व्यसनात गुंतलाय ह्यावर विश्वासच होत नाही. जळो मेली ह्याची संगत त्या मित्रांनीच त्याला बिघडवलंय, नाहीतर तो खूप सरळ मुलगा आहे. काय व्हायचं ह्याचं आता?’’ श्री. नगरकर चिडून बोलले, ‘‘गप्प बैस. तुझ्याच लाडाने तो असा झालाय. डोक्यावर बसलाय. डॉक्टर, मी म्हणतो सरळ हाकलून लावतो घराबाहेर म्हणजे येईल वठणीवर.’’
आई, ‘‘अहो, अशांनी त्यानी जीवनाचं काही बरंवाईट केलं तर मग?’’ तिने चिंता व्यक्त केली. ‘‘मरू दे मेला तर, अशा मुलांनी तर माझी अब्रूच रस्त्यावर आणली आहे.’’ नगरकर कडाडले. त्या दोघांनाही मी शांत केलं. बहुधा सर्व पालकांचं हेच होत असावं. सर्वप्रथम आपले मूल व्यसनी होऊ शकते, याचा विश्वासच बसत नाही. दुसरे आपले मूल थोडेच काहीतरी करीत असेल, पण व्यसनाच्या आहारी गेला नसेल किंवा तो पूर्णपणे वाया गेला असेल. तिसरे तो चांगला आहे, पण त्याच्या मित्रमंडळीने त्याला बिघडवून टाकलेले आहे किंवा घरातील एखाद्याच्या लाडावण्याने तो बिघडला आहे. असाच पालकांचा संभ्रम होतो. व्यसन हे आजार आहे. तो कोणासही होऊ शकतो ही पहिली सत्यता आहे. त्याच्या वाढीस काही घटक मदत करतात उदा. फाजील लाड, मित्रांची संगत पण हे पूर्णपणे कारणीभूत नसतात. आपल्या पाल्यात व्यसनाची शक्यता असल्यास त्यावर आपल्या मनात काय वाटतं याचा शोध घ्या. डॉक्टरांची त्वरित मदत घ्या.
शरदची आई, तिच्या मैत्रिणीबरोबर भेटावयास आली. ‘‘डॉक्टर, माझा मुलगा हल्ली खूप व्यसन करतो. लवकर घरी येत नाही. काही बोलले तर रागावतो, मारण्यास धावतो. काहीतरी औषधे द्या.’’ ती खूप घाबरलेली होती. एकंदरीत तिची केवीलवाणी स्थिती होती. ‘‘औषधे देऊन शरदच्या स्थितीत खूप सुधार येणार नाही. तो आला तर त्याचे चांगल्या पद्धतीने उपचार करू शकू.’’ अशा प्रकारच्या माता व तसेच सौ. (त्यांच्या पतीच्या उपचारासाठी) आमच्याकडे येतात, त्यांना औषधी ही तात्पुरत्या स्वरूपात मदत करतात. मी त्यांना नेहमी पेंशटला त्याच्या व्यसनाबद्दल बोलण्यास प्रेरित करतो. त्यांनी केलेले व्यसन हे खपवून घेतले जाणार नाही अशी ठाम भूमिका नातेवाइकांची असायलाच पाहिजे. माझ्याकडे येण्याअगोदर बरेच नातेवाईक बांबांची भुकटी, काही नकळत औषधी असे प्रकार करून झालेले असतात. राजेश (नाव बदललेले) हा माझ्याकडे व्यसनाच्या उपचारासाठी गेले चार महिने येत आहे. तो व्यसनापासून लांब राहण्याचा आटोकाट प्रयत्न करत आहे, पण त्याचे वडील त्याला सतत टोमणे मारीत असतात. त्याची आई त्याच्या तोंडांचा दररोज वास घेत असते. ह्यामुळे तो खूप वैतागलेला असतो.
‘‘डॉक्टर, असं वाटतं की, परत एकदाच सुरुवात करावी.’’ खिन्न मनाने राजेश बोलला. ‘‘राजेश, त्याच्या असं वागण्याचं कारण म्हणजे तुझ्यावर दाखवलेला अविश्वास. तो काय एका दिवसात आलेला नाही. तुझ्या अशा ब-याच चुकलेल्या वागण्यांनी ते आलेले आहे. त्यामुळे तुझे व्यसनापासून लांब राहणे व काही काळ त्यांना देणे हाच योग्य मार्ग आहे. परत व्यसनाकडे वळून तुला काय साध्य होणारं?’’ ‘‘काही नाही. परत ते माझ्यावर विश्वास ठेवणार नाहीत. त्यांना त्यांचे काम करू द्या. मी शांत राहण्याचा प्रयत्न करेन.’’ राजेश बोलला. पालकांनी इथे लक्षात घेतले पाहिजे की, आपल्या मुलांच्या व्यसनापासून लांब राहण्याच्या ध्येयावर विश्वास ठेवला पाहिजे. ध्येयपूर्ती होताना थोडय़ासे चुका होऊ शकतात.
त्याचा अर्थ ‘त्याला तर व्यसनापासून लांब जायचेच नाही. तो प्रयत्नच करीत नाही’ असे होत नाही. त्यांना विश्वास व वेळ द्या. व्यसन मुक्तीसाठी पालकांचा सहभाग, डॉक्टरांचा उपचार व तसेच पेशंटचे प्रयत्न हे त्रिकूट जुळले की, परिणाम छान दिसतात.
[EPSB]
[/EPSB]