तालुक्यातील डिगस हे गाव पूर्वीच्या काळी (डिगस आणि आवळेगाव मिळून) अडूळ म्हणून प्रसिद्ध होते. येथील श्रीदेवी कालिका व मिच्छद्रनाथ यांच्या घनघोर युद्धानंतर साक्षात श्रीशंभूमहादेव प्रकट होऊन त्यांनी दोघांत समेट घडवून आणला. ते स्थान म्हणजेच लिंगेश्वर मंदिर व गांगो मंदिर. अशी या गावच्या देवस्थानची आख्यायिका सांगितली जाते.
पणदूर – तालुक्यातील डिगस हे गाव पूर्वीच्या काळी (डिगस आणि आवळेगाव मिळून) अडूळ म्हणून प्रसिद्ध होते. येथील श्रीदेवी कालिका व मिच्छद्रनाथ यांच्या घनघोर युद्धानंतर साक्षात श्रीशंभूमहादेव प्रकट होऊन त्यांनी दोघांत समेट घडवून आणला. ते स्थान म्हणजेच लिंगेश्वर मंदिर व गांगो मंदिर. अशी या गावच्या देवस्थानची आख्यायिका सांगितली जाते. या घटनेचा उल्लेख नवनाथ भक्तीसार अध्याय ६/५३ सहाव्या अध्यायामध्ये आहे. डिगस गावची ग्रामदेवता श्रीकालिकादेवी नवसाला पावणारी व विशेष म्हणजे पाषाणाला कौल लावणे याबाबतीत प्रसिद्ध व अचूक कौल देणारी असल्याने गुजरातमधील भाविकही श्रद्धेने येथे उपस्थित राहतात. शिवाजी महाराजांनी या कालिका मंदिराला सोन्याच्या मोहरा देणगी म्हणून दिल्याबाबत आख्यायिका आहे. डिगस गाव विकासकामात अग्रेसर आहे. निसर्गसौंदर्याने नटलेल्या भूमीतील या गावच्या सुपुत्रांनी आपले नाव महाराष्ट्रातच नव्हे तर संपूर्ण जगामध्ये पोहोचवले आहे. गावातील कोणी उद्योग क्षेत्र, कोणी कामगार क्षेत्र तर कोणी राजकीय क्षेत्र अशा विविध क्षेत्रांत कार्यरत राहून स्वत:लाच नव्हे तर आपल्या गावालाही नावलौकिक मिळवून दिला आहे.
डिगस गावाला दोन धरणे असल्याने येथील भूगर्भातील पाण्याची पातळी बरीच उंचावली असल्याने हे गाव पाण्याच्या दृष्टिकोनातून ‘सुजलाम्! सुफलाम्!’ आहे. कोकणातील प्रत्येक गावात एखाद्या जागेसंबंधीच्या प्रथा, मंदिराबाबतचे गूढ, संदर्भ, त्या गावचे वैशिष्टय़ ठरवतात. एका पिढीकडून दुस-या पिढीकडे सांगितल्या जाणा-या या प्रथा, परंपरा कालांतराने येथील आख्यायिका ठरतात. पण त्यामागचा असलेला दृष्टिकोन समाजहितकारक असल्यास रूढी, परंपरा आदर्शवत ठरतात. आणि त्या गावचे महत्त्व वाढवतात. डिगस गावातील चोरगेवाडी व तळेवाडी येथील धरणांमुळे गावाच्या कृषी विकासाला मोठय़ा प्रमाणात हातभार लागला आहे. गावातील एकनाथ राणे यांनी भातशेतीपेक्षा आर्थिक सुबत्ता देणा-या ऊस लागवडीकडे पावले उचलली आहेत. शंभर टक्के फलोत्पादनातून नारळ, काजू आदी बाबतीत गाव स्वयंपूर्ण असल्याने येथील शेतक-यांना आर्थिक बाबतीत गावातील धरणांचा मोठय़ा प्रमाणावर फायदा होत आहे. ओरोस खुर्द, ओरोस बुद्रुक, रानबांबुळी व डिगस या चार गावांची प्रमुख देवता श्रीकालिकादेवी असल्याने या गावातील लोकही या देवीच्या दर्शनासाठी डिगस येथे येतात.
हे गाव कृषी क्षेत्रात आघाडीवर असून त्याचबरोबर गावातील इतर सुविधाही पुरेशा आहेत. त्यात कृषी विद्यालय, डी.एड. कॉलेज, माध्यमिक विद्यालय, डी फार्मसी कॉलेज, पाच पूर्ण प्राथमिक शाळा, पाच अंगणवाडय़ा, ब्रँच पोस्ट ऑफिस आदी सुविधा आहेत. डिगस ग्रामपंचायतीच्या माध्यमातून पूर्ण झालेली विकासकामे याचबरोबर नियोजित विकासकामांतही ग्रामपंचायत अग्रेसर आहे. तसेच डिगसमध्ये टेंब्येस्वामी यांच्या जीवनावर आधारित असलेल्या ‘योगी यतिराज श्री वासुदेवानंद सरस्वती’ या मराठी चित्रपटाचे चित्रीकरण सध्या सुरू आहे. या गावात पहिल्यांदाच चित्रपटाचे चित्रीकरण झाले असून त्यामध्ये स्थानिक ग्रामस्थांना या चित्रपटात संधी मिळाली आहे. त्यामुळे डिगस गाव चित्रपटसृष्टीच्या रुपेरी पडद्यावर आता झळकणार आहे.
विकासकामांमध्ये जिल्हा परिषदेच्या फंडातून वॉर्ड क्र. १ मध्ये पथदिव्यांचे काम पूर्ण झाले असून सुर्वेवाडी येथे मोरी बांधकाम, सौरदीप, घरघंटी, ताडपत्री, दुधाळ जनावरे, गरिबांसाठी घरदुरुस्ती, सौरकंदील तसेच कालिका मंदिर ते हिंदेवाडी रस्ता व हिंदेवाडी ते जाधववाडी, दत्तमंदिर ते राणेवाडी, राणेवाडी ते चोरगेवाडी आदी रस्त्यांची कामे पूर्णस्थितीत आहेत. तसेच ग्रामपंचायतीच्या माध्यमातून लोकवर्गणीतून ग्रामपंचायतीसमोर श्रमदानाने विहीरही बांधण्यात आली आहे. तसेच मुंडवेल येथे पायवाट करणे, सांस्कृतिक भवन बांधणे, बचतगट इमारत बांधणे, कापडी पिशव्यांचे वाटप, तसेच डिगस स्मशानभूमी रस्ता करणे, राणेवाडी येथील मोरी बांधणे, डिगस पाताडेवाडी ते राणेवाडी पायवाट करणे उर्वरित वाडय़ांमध्ये पथदिवे लावणे व तळेवाडी व गोरीवलीवाडी येथे गणेश घाट बांधणे आदी कामे प्रस्तावित आहेत. डिगस गावातील शेतकरी शेतीतही वेगवेगळे प्रयोग करून आर्थिक विकासासाठी प्रयत्न करतात. या गावात शिमगोत्सव, गुढीपाढवा, दत्तजयंती, गोपाळकाला आदी सर्व सण साजरे केले जातात. डिगस गावाने शैक्षणिक व सांस्कृतिक क्षेत्रात प्रगती केली आहे. गावात वारकरी संप्रदाय तसेच भजनी मंडळे कार्यरत आहेत. ‘गावचा सर्वागीण विकास’ हा मूलमंत्र येथील युवा पिढी जोपासत आहे. लवकरच पणदूर डिगसमार्गे कोल्हापूर हा रस्ता पूर्ण झाला की, डिगस गावाला मोठे वैभव प्राप्त होणार आहे. या दृष्टीने गावाची यशस्वी वाटचाल सुरू आहे.
दृष्टिक्षेपात डिगस
लोकसंख्या -२६९९
स्थापना – १९५६
सदस्यसंख्या – ९
क्षेत्रफळ – ३८२१
वाडय़ा – गावठणवाडी, खांदिचेगाळू, सुर्वेवाडी, चोरगेवाडी, धावलेवाडी, मोठी घान्याचीवाडी, छोटी घान्याचीवाडी, कल्र्याचे गाळू, पाताडेवाडी, कारिवणेटेंब, हरिजनवाडी, तळेवाडी, जाधववाडी, मुंडवेलवाडी, हिंदेवाडी, सातरेवाडी, जुवाडवाडी, तळीवाडी, रूमडगाळू, राणेवाडी, वडाचेगाळू, गोरवलीवाडी.