सामान्यत: रुद्राक्ष पाण्यात ठेवल्यास तो पाण्याच्या तळाशी जातो, मात्र वजनाने हलका असलेला रुद्राक्ष पाण्यावर तरंगतो.
सामान्यत: रुद्राक्ष पाण्यात ठेवल्यास तो पाण्याच्या तळाशी जातो, मात्र वजनाने हलका असलेला रुद्राक्ष पाण्यावर तरंगतो. (वस्तूचा तरंगण्याचा नियम अभ्यासता ही कसोटी सर्व रुद्राक्षांना लागू पडत नाही.)
दोन तांब्याच्या पत्रामध्ये रुद्राक्ष ठेवल्यास तो उजवीकडे फिरल्यास खरे मानतात. (हा नियम देखील काही प्रमाणात फसगत करू शकतो.)
सूर्यास्तावेळी भरलेल्या दुधाच्या ग्लासामध्ये रुद्राक्ष ठेवून सूर्योदयानंतर त्या ग्लासातील दूध ४८ तासांनंतर खराब झाले नाही तर रुद्राक्ष चांगला समजतात. (सर्व ऋतूंमध्ये हा नियम लागू पडत नाही.)
निकषावर खरा रुद्राक्ष घासला असता त्याची सोन्याप्रमाणे तेजस्वी रेषा उमटते.
डाऊजिंग (लोलक चिकित्सा) या शास्त्रानिहाय एकाग्रतेने आत्मपरीक्षण केल्यास रुद्राक्षाचा खरेपणा आपणांस अनुभवास येतो.
शक्यतो रुद्राक्ष तज्ज्ञांच्या मार्गदर्शनाने घेणे योग्य अन्यथा लाकडावर कोरलेले किंवा रुद्राक्षाचे मुख कोरून नाग, शिवलिंग, त्रिशुल, ॐ ही चिन्हे असलेले रुद्राक्ष फसगत करू शकतात. (अपवाद वगळता.)
।। धारणा व नियम।।
शरीरातील उष्णतेमुळे रुद्राक्षातील बाष्प कमी होते, म्हणून रुद्राक्ष माळ ही ७ ते १५ दिवसांनी गाईचे तूप, शुद्ध चंदन तेल, गंगाजल इ. मध्ये सूर्यास्तानंतर ठेवून सकाळी सूर्योदयानंतर ती कोमट गरम पाण्याने स्वच्छ करून मऊ कपडयाने पुसावी. म्हणजे त्यातील तेजस्वी गुणधर्म वाढतात.
रुद्राक्ष माळ रात्री झोपण्याच्या वेळेस गळ्यात असू नये कारण कदाचित भयावह स्वप्ने पडू शकतात. (सवयीनंतर हा अनुभव येत नाही.) तसेच रात्री झोपेत माळेतील धातूच्या (सोने, चांदी, तांबे इ.) साखळीच्या गाठीवर सतत दाब पडून ती तुटण्याचा देखील संभव असतो.
स्त्रियांनी मासिक धर्म प्रसंगी ५ दिवस पूर्ण होईपर्यंत माळ धारण करू नये. तसेच स्त्री-पुरुष एकांत समयी रुद्राक्ष धारण करू नये. स्मशानस्थळी जाऊन आल्यानंतर रुद्राक्ष माळेचे गोमूत्राने शुद्धीकरण करून नंतर ती धारण करावी.
रुद्राक्षाची माळ पवित्र व दैव गुणधर्मानी युक्त असल्याने राजधातूमध्ये (सोने) धारण करावे. परंतु तांबे, चांदी, पंचधातू इ. मध्ये किंवा लाल व पंचरंगी दो-यात धारण केल्यास लाभदायक ठरते.
किडयांनी भक्षिलेले, तुकडा उडालेले, मुख अस्पष्ट झालेले रुद्राक्ष धारण करू नये.
लहान बालकाच्या वयोमर्यादेचा व समस्येचा योग्य विचार करून रुद्राक्ष वापरण्यास द्यावा. (९ महिन्यांच्या आतील बालकास शक्यतो देऊ नये.)
।। वैज्ञानिकदृष्टया मूल्यमापन।।
उत्तम दर्जाच्या रुद्राक्षात लाल रंगाच्या दो-यात गुंफून, त्याचे एक टोक आपल्या उजव्या हाताच्या तर्जनी व अंगठा यामध्ये पकडून पश्चिम दिशेला आपले तोंड करून उभे राहावे किंवा लाकडी खुर्चीवर बसावे.
क्र. १ आकृती निहाय : सात्त्विक वस्तूवर (उदा. श्रीयंत्र, गंधगोळी, इ.) धरलेला रुद्राक्ष त्या वस्तूभोवती सव्य प्रदक्षिणा (घडयाळाच्या काटयाच्या दिशेने) मार्गाने फिरू लागतो.
क्र. २ आकृती निहाय : मात्र याच्या उलट कांदा, लसूण अशा राजस किंवा तामस गुणी वस्तूवर रुद्राक्ष धरल्यास तो अपसव्य प्रदक्षिणा (घडयाळाच्या काटयाच्या विरुद्ध दिशेने) फिरू लागतो. वरील दोन्ही प्रयोगावरून ख-या रुद्राक्षामध्ये सात्त्विक, राजस, तामस असे मूल्यमापन करण्याची शक्ती असल्याचे सिद्ध होते.