बुद्धिबळात बर्लिन डिफेन्स हा अत्यंत अभेद्य बचाव मानला जातो. याच बचावाचा उपयोग करत २०००मध्ये रशियाच्या व्लादिमीर क्रॅमनिकने तत्कालीन जगज्जेता गॅरी कास्पारॉवला नामोहरम केले.
बुद्धिबळात बर्लिन डिफेन्स हा अत्यंत अभेद्य बचाव मानला जातो. याच बचावाचा उपयोग करत २०००मध्ये रशियाच्या व्लादिमीर क्रॅमनिकने तत्कालीन जगज्जेता गॅरी कास्पारॉवला नामोहरम केले. कास्पारॉवला तो बचाव अखेपर्यंत भेदता आला नाही. नंतर एका टूर्नामेंटमध्ये मात्र कास्पारॉवने क्रॅमनिकचा बचाव भेदून दाखवलाच. परंतु जगज्जेतेपद काही त्याला परत मिळवता आले नाही. मग सरसकट सर्वच स्पर्धा किंवा जगज्जेतेपदाच्या लढतींमध्ये तो का वापरला जात नाही? याचे एक कारण म्हणजे हल्ली राजाच्या समोरील प्यादे पुढे करून डावाची सुरुवात करणे दुर्मीळ होऊन बसले आहे. ई-४ ओपनिंगशिवाय बर्लिन शक्य नाही. दुसरे म्हणजे, बचाव अभेद्य असला तरी त्यासाठी अत्यंत अचूक चाली रचणे आवश्यक असते.
त्यामुळेच क्रॅमनिक किंवा मॅग्नस कार्लसन यांच्या प्रतिभेचे बुद्धिबळपटूच त्याच्या वाटयाला जातात. आनंदने त्याच्या कारकीर्दीत बर्लिन डिफेन्सविषयी फारशी पसंती दाखवली नाही. कारण तो सुरुवातीपासून आक्रमक खेळायचा आणि त्यामुळे सिसिलियन या अधिक आक्रमक पद्धतीचा अवलंब अधिक करायचा किंवा करतो. बर्लिन डिफेन्स हा मूलत: बचावात्मक खेळासाठी ओळखला जातो. कारण या प्रकारात आठव्याच चालीला वजिरावजिरी होते. पटावरील सर्वात शक्तिशाली इतक्या लवकर बाहेर गेल्यामुळे पटावरील ‘हिंसा’ तुलनेने कमी होते. काळी मोहरी घेऊन खेळणा-याच्या जिवात जीव येतो.
कार्लसनने बुधवारी या प्रकाराचा अवलंब डाव बरोबरीत सोडवण्यासाठीच केला होता. आनंदला या व्यूहाबद्दल फारशी चिंता वाटली नसावी. कारण सुरुवातीच्या चाली त्यानेही झटपट केल्या. या प्रकारात पांढ-याची मोहरी चटकन पटावर येऊन सक्रिय होतात. तुलनेने काळ्या मोह-यांचा विकास खुंटतो. मात्र वजीर नसल्यामुळे पांढ-याला काळ्या राजावर तात्काळ हल्ला चढवणे शक्य होत नाही. आनंदने १८व्या चालीला प्याद्याचा बळी दिला, असे सर्वानाच वाटले. मात्र ती चूक होती असं सांगून पुन्हा एकदा सगळ्यांना बुचकळ्यात टाकलं. एक मात्र खरं. अशा प्रकारे एखाद-दुस-या प्याद्याचा बळी देऊन खेळता आलं नाही, तर काळा आरामात डाव बरोबरीत सोडवू शकतो.
त्यामुळेच आनंदच्या त्या ‘चुकीचं’ कौतुक करावं लागेल. त्यामुळेच डावात रंगत निर्माण झाली. कार्लसन विजयाच्या उंबरठयावर होता किंवा त्याचा विजय हुकला हे विश्लेषण पुरेसं योग्य नाही. परिस्थिती हाताबाहेर जातेय असं वाटल्याबरोबर आनंदनं अत्यंत अचूक बचावाचं प्रात्यक्षिक दाखवलं. आपली एखादी चाल चुकलीये असं कळल्यानंतरही स्वत:वरील ताबा आणि धैर्य शाबूत ठेवून प्रतिहल्ले करत, कार्लसनसारख्या प्रतिस्पर्ध्याविरुद्ध डाव बरोबरीत सोडवणा-या आनंदच्या हिमतीला आणि प्रतिभेला सलाम! कार्लसनप्रमाणेच आनंदकडूनही काही चुका होत आहेत. पण चूक झालीये हे उमगल्यानंतर दोघांनीही आतापर्यंत अत्यंत भक्कम बचावाचं प्रात्यक्षिक दाखवून दिलंय. त्यामुळेच लढतीची खुमारी आणि प्रतिष्ठाही वाढली आहे.