आजही स्त्रियांचं समाजातलं स्थान हे नेहमी दुय्यम म्हणूनच गृहीत धरलेलं आहे. भारतासारख्या पुरुषप्रधान संस्कृती असलेल्या देशातील काही राज्यांमध्ये दुर्दैवानं आजही स्त्रियांचा सर्वागीण विकास तर सोडाच; परंतु त्यांचे प्रश्न, समस्या यांबाबत मोठय़ा प्रमाणात अनास्था दिसून येते. अशी प्रतिकूल परिस्थिती असतानाही उत्तर प्रदेशमधल्या ग्रामीण भागांतल्या महिलांनी ‘खबर लहरिया’ हे स्थानिक भाषेतलं वर्तमानपत्र सुरू केलं. महिलांच्या विविध समस्या, प्रश्न मांडण्याबरोबर समाज प्रबोधन आणि महिला सक्षमीकरणासाठीचं एक खुलं व्यासपीठ म्हणून या माध्यमाचा उपयोग केला जात आहे. त्यांच्या या प्रयत्नाची दखल घेऊन ‘खबर लहरिया’च्या संकेतस्थळाला समाज प्रबोधनासाठी जर्मनीचा ‘द बॉब्स’ (बेस्ट ऑफ ऑनलाइन अ‍ॅक्टिव्हिजम) स्पेशल ग्लोबल मीडिया फोरम’ हा पुरस्कार देऊन गौरवण्यात आलं.
‘चूल आणि मूल’ सांभाळतानाच, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रातल्या विकासाचा स्त्रियाही एक अविभाज्य भाग बनल्या आहेत. ग्रामीण भागातही हे तंत्रज्ञान हळूहळू झिरपत आहे. उत्तर प्रदेश आणि बिहार प्रांतातल्या मागास ग्रामीण जीवनाशी एकरुप झालेल्या स्त्रियांनी त्यांच्या जीवनाला दिशा देण्यासाठी तंत्रज्ञानाची मदत घेतली आहे. वृत्तपत्रमाध्यमाच्या मदतीने या स्त्रिया त्यांचं आयुष्य बदलण्याचा प्रयत्न करत आहेत. त्यांच्याच प्रयत्नांतून सुरू झालेलं ‘खबर लहरिया’ हे वर्तमानपत्र. ग्रामीण भागातील महिलांनी पुढाकार घेऊन सुरू केलेल्या या वर्तमानपत्राची दखल आता आंतरराष्ट्रीय पातळीवर घेतली गेली आहे. या वृत्तपत्राचं वैशिष्टय़ म्हणजे हे आठ पानी साप्ताहिक वर्तमानपत्र ४० ग्रामीण महिला पत्रकार काढतात. या वर्तमानपत्राच्या संपादक, उपसंपादक, पत्रकार, मार्केटिंग, प्रिटिंग तज्ज्ञ, वितरक या व इतर कोणत्याही जबाबदा-या सर्वस्वी महिला पार पाडतात. महिलांचे प्रश्न, समस्या यांची स्थानिक भाषांमध्ये मांडणी केली जात असल्यानं हे वर्तमानपत्र स्थानिक स्त्रियांशी अधिक प्रभावीपणे जोडलं गेलंय. येथील महिलांचं एक संपर्कजाळं निर्माण करणार हे साप्ताहिक वृत्तपत्र आज या स्त्रियांच्या समस्यांना वाचा फोडण्यासाठी त्यांच्या हातातील प्रभावी माध्यम बनलं आहे.
दिल्लीतील ‘निरंतन’ या स्वयंसेवी संस्थेनं हे वर्तमानपत्र सुरू केलं. महिला सक्षमीकरणासाठी ही संस्था काम करते. उत्तर प्रदेश आणि बिहार सारख्या प्रांतात अशा पद्धतीचं काम सुरू करताना, या माध्यमातून ग्रामीण महिला त्यांची मत, कल्पना मांडू शकतील, असं व्यासपीठ उपलब्ध करून द्यावं, ही तिथल्या महिलावर्गाची गरज होती. याच पायाभूत संकल्पनेतून २००२ मध्ये उत्तर प्रदेशच्या चित्रकुटमधून सुरुवातीला बुंदेली या स्थानिक भाषेतून हे वर्तमानपत्र सुरू झालं. आता हे वर्तमानपत्र भोजपुरी, अवधी, हिंदुस्थानी आणि बज्जिका या स्थानिक भाषांमध्येही प्रसिद्ध होत आहे. ‘खबर लहरिया’चा शब्दश: अर्थ होतो ‘बातम्यांचा प्रवाह’ असा होतो. ‘आप की खबर, आप की भाषा में!’ असं ब्रीदवाक्य असलेले हे वर्तमानपत्र उत्तर प्रदेश आणि बिहारपुरतं मर्यादित आहे. या राज्यांतल्या ज्या बातम्या राष्ट्रीय माध्यमांकडून वगळल्या जातात किंवा ज्यांची दखल घेतली जात नाही अशा बातम्यांना स्थानिकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी ‘खबर लहरिया’ महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहे, अशी माहिती ‘खबर लहरिया’च्या संपादकीय समन्वयक पूर्वी भार्गव यांनी दिली. या वर्तमानपत्रांच्या दिवसाला ६ हजार प्रती छापल्या जातात. उत्तर प्रदेश आणि बिहारमधला ग्रामीण समाज हा या वर्तमानपत्राचा सर्वात मोठा वाचक वर्ग आहे. गरिबी, निरक्षरता, लिंगाधारित आणि जातीय हिंसाचार, स्त्रियांचा घटता जन्मदर, आरोग्याच्या अपु-या सुविधा आणि रोजगाराच्या संधी या प्रमुख मुद्यांवर प्रामुख्याने या वर्तमानपत्रात भर दिला जातो. थोडक्यात महिलांचे प्रश्न, समस्या मांडून त्यावर मात करून सक्षमीकरणाकडे वाटचाल करण्यासाठी हे वर्तमानपत्र तेथील महिलांचा आधार बनत आहे. २०१३ साली खबर लहरियाची ऑनलाईन आवृत्ती सुरू करण्यात आली. त्यालाही चांगला प्रतिसाद मिळाला. आता खबर लहरियाच्या वर्तमानपत्राचे व ऑनलाईन आवृत्तीचे आतापर्यंत ८० हजार वाचक आहेत.
नुकतंच ‘खबर लहरिया’च्या संकेतस्थळाला समाज प्रबोधनासाठी जर्मनीचा ‘द बॉब्स’ (बेस्ट ऑफ ऑनलाइन अ‍ॅक्टिव्हिजम) स्पेशल ग्लोबल मीडिया फोरम’ हा पुरस्कार देऊन गौरवण्यात आलं. उत्तर प्रदेश आणि बिहारमधल्या ग्रामीण भागातल्या महिलांच्या परिश्रमांची दखल घेऊन त्यांचा करण्यात आलेला गौरव ही अत्यंत गौरवास्पद आणि प्रेरणादायी बाब असल्याचं मतही पूर्वी भार्गव यांनी हा पुरस्कार स्वीकारताना व्यक्त केलं.
त्या सांगतात की, ‘‘अंक सुरू करण्याआधी प्रशिक्षणादरम्यान सुरुवातीच्या काही अंकांसाठी स्थानिकांच्या जिव्हाळ्याच्या मुद्दय़ांवर काही लेख लिहिले. जे इथल्या लोकांना अतिशय आवडले आणि तेही या उपक्रमाशी जोडले गेले. इथल्याच काही सुशिक्षित जाणकारांनी आपण केवळ स्थानिक भागातले ग्रामीण प्रश्न आणि समस्या मांडणारं वर्तमानपत्र सुरू करूया, असं सुचवलं आणि त्या दृष्टीनं प्रयत्न सुरू केले.’’
‘खबर लहरिया’साठी काम करू इच्छिणा-या मुली-स्त्रियांना, विशेषत: विवाहितांना घरातून तीव्र विरोध झाला. कारण घर आणि घरची कामं सोडून स्त्रियांना इतर काही महत्त्वाचं काम असूच शकत नाही आणि त्यांनी कामानिमित्तही संध्याकाळनंतर घराबाहेर राहू नये, अशी तिथल्या पुरुषांची मानसिकता होती. पण या स्त्रियांनीच घर आणि वर्तमनपत्राचं कामकाज दोन्हीचं संतुलन राखत त्यांच्या घरच्यांना ही त्यांची आवड, त्यांची क्षमता दाखवून दिली आणि चित्र बदलू लागलं. काम करण्यास इच्छुक असणा-या महिलांच्या घरी ‘खबर लहरिया’च्या टीमचे सदस्य वारंवार जाऊन त्यांचं प्रबोधन करण्याचं काम करतच होते. परंतु अजूनही स्थानिक प्रशासनात पुरुषांचंच वर्चस्व असल्यानं आम्हाला त्यांचं सहकार्य होण्याऐवजी अनेक अडथळे निर्माण होत असतात. महिला पत्रकार म्हणूनही इथलं प्रशासन आम्ही उपस्थित करत असलेल्या मुद्दय़ांना गंभीरतेनं घेत नाही, अशी खंत भार्गव व्यक्त करतात.
ग्रामीण भागात अजून इंटरनेट सेवेची मोठय़ा प्रमाणात वानवा आहे. अशा परिस्थितीत या वर्तमानपत्राची मोबाईल आवृत्ती कशी सुरू करता होईल, याबाबतही विचार सुरू आहे. सध्या मोबाइल फोनमध्ये इंटरनेट उपलब्ध होत असल्यामुळे ‘खबर लहरियॉँ’ची आवृत्ती लवकरच मोबाइलवरही उपलब्ध होईल, अशी माहिती भार्गव यांनी दिली. सध्या तरुणवर्ग मोठय़ा प्रमाणात ‘इंटरनेट फ्रेण्डली’ असलेले मोबाइल फोन प्राधान्यानं घेत असल्यामुळे त्या दिशेनं विचार सुरू आहे.
‘खबर लहरिया’चा आतापर्यंतचा प्रवास सुखकर सुरू असला तरी या मार्गात अनेक आव्हानं आहेत. ‘खबर लहरिया’चा एक अंक छापण्यासाठी २२ रुपये खर्च येतो. मात्र, अंक २ रुपयांना विकला जातो. त्यामुळे हा २० रुपयांचा तोटा संस्थेला सहन करावा लागतो. त्याचबरोबर इतरही स्थानिक भाषांमध्ये वर्तमानपत्र सुरू असल्यामुळेही खर्च वाढत आहे. हा तोटा कमी करण्यासाठी आणि महसुलात वाढ करण्यासाठी विविध माध्यमांमध्ये विस्तारीकरणाचा व विविध मार्ग अवलंबण्याबाबत विचार सुरू आहे.
‘खबर लहरिया’ हे केवळ स्त्रियांचे प्रश्न वा समस्या मांडणारं वर्तमानपत्र नाही, तर बुंदेलखंडसारख्या दारिद्रयात पिचलेल्या शिवाय साक्षरतेचं अत्यल्प प्रमाण, लिंगभेद आणि जातीवाचक हिंसक वातावरण, आरोग्यशिक्षण आणि रोजगाराच्या संधींचा अभाव असलेल्या भागातल्या महिलांमध्ये साक्षरता, त्यांच्या अधिकारांची जाणीव करून देण्यासाठीचं हे एक भक्कम माध्यम आहे.
महिला सक्षमीकरणासाठी ‘खबर लहरिया’
- Advertisment -
Recent Comments
on किल्ले जीवधन
on संपर्क
on संपर्क
on संपर्क
on आमच्या बद्दल
on आमच्या बद्दल
on संपर्क
on अभिजात भाषा
on आळशी मांजर
on आमचा टॉम
on छोटीशी सोनू
on संपर्क
on संपर्क
on संपर्क
on संपर्क
on संपर्क
on मनातली कविता
on संपर्क
on हेल्पलाइन
on दगडफूल
on हेल्पलाइन
on संपर्क
on संपर्क
on भयाचे भूत..
on मोदी करिष्मा
on E-Book
on गुणकारी शेपू
on निष्ठावंत
on संपर्क
on संपर्क
on ५१ मध्ये ७
on गर्दीच गर्दी
on मूक मोर्चा
on RSS NEWS
on आमच्या बद्दल
on आमच्या बद्दल
on महात्मा…
on संपर्क
on आमच्या बद्दल
on संपर्क
on रामघळ
on आमच्या बद्दल
on आमच्या बद्दल
on आमच्या बद्दल
on वाढदिवस
on वृक्षारोपण
on रमाचा दुखणा
on तगडे उमेदवार
on आमची दिवाळी…
on आमच्या बद्दल
on आमच्या बद्दल
on अनुभव
on गीर गाय
on सगुणेचा संप
on तपास पथक
on संपर्क
on भुजंगासन
on एकटेपणाची सल
on संपर्क
on ईश्वर
on आयपीएल
on “न्याय द्या”
on “अभिवादन”
on आमच्या बद्दल
on संपर्क
on संपर्क
on E-Book
on हॉटेलचं हृदय
on फसवणूक
on भीषण आग..
on आज टिप ऽऽर!
on संपर्क
on संपर्क
on अमिषा पटेल..
on संपर्क
on माझी आई
on मनातलं
on वेलकम बॅक
on संपर्क
on शटर लाईफ
on “कुराण वाचन”
on चढणीचे मासे
on संपर्क
on वैशाख वणवा
on आजोळचे दिवस
on संपर्क
on संपर्क
on कचरा नकोच!
on मनातलं
on मनातलं
on संपर्क
on संपर्क
on जैतापूरच..!
on मनातलं
on मनातलं
on मनातलं
on तो अन् मी
on मनातलं
on मनातलं
on मनातलं
on मनातलं
on मनातलं
on संपर्क
on संपर्क
on नूरा कुस्ती
on “सन्नाटा”
on खाकीला डाग!
on सजीव गाथा
on संपर्क
on संपर्क
on आमच्या बद्दल
on सिगारेट
on संपर्क
on सोशल पोलिस
on गु-हाळ
on जिंकणारच!
on आम आदमी सेना
on ग्रँड चव
on पाणी
on पाणी
on जिंकणारच!
on जिंकणारच!
on चमकेशगिरी
on म्हाळवस
on सुमंगल यश
on अर्नोल्ड
on दहीहंडी
on भूकंपानंतर…
on वाघ तो वाघच
on आदिती राव
on मुंबई चिंब!
on वाहतूकवेडा
on स‘माज’
on मैं हूँ ना!
on मेट्रो आली
on “हीच ती कार”
on सत्तातूर !
on विजय सलामी
on मतदान करा..
on नाजूक त्वचा
on जागे व्हा
on नाच रे मोरा…
on काठयांचा खेळ
on “विसर्जन”
on रेल्वे ठप्प
on रेल्वे ठप्प
on भन्नाट
on “सिंग साहब
on ऊस पेटला
on चतुरस्र श्री
on पेन स्टॅण्ड
on आनंदाची चाळ
on चंड‘प्रतापी’
on महाकुंभ
on सैतानाचा बाप
on सुखोई सफर
on कसाब फासावर
on कसाब फासावर
on कसाब फासावर
on कसाब फासावर
on बलिष्ठ गवा
on मराठी बिराठी
