आजचा दिवस काहीसा वेगळा वाटून गेलेला. आशूचं मन सकाळपासूनच घरातील माणसांच्या चेह-यावरील भाव रेखत राहिलेले. आई काहीशी खूशच. आत्याचीही तीच त – हा. पण का? आज काही आहे का? तर तसं काही नव्हतं. जेवणाचे पदार्थ नेहमीपेक्षा काहीसे निराळे, गोड जेवणाचा बेत. आत्या पु-या करण्यात दंग, तर संध्याकाळसाठी पुरणपोळय़ांचा बेत. हे का, कशासाठी? सणही नाही कोणता? तिने न राहवून विचारलं तेव्हा आत्या हसत राहिली. आईच्या चेह-यावरही हसू खुललेलं.
‘आज काय आहे पण? वाढदिवस वगैरे तुमच्या दोघींपैकी कुणाचा?’ आशूने विचारलंच.
‘वाढदिवस साजरा करण्याचं आमचं वय आहे का आता?’ आत्या म्हणाली.
‘मग?’ तिचा प्रश्न.
‘कुणीतरी येणार आहे आज..’ आत्या असं म्हणाली आणि ती समजून गेली. या आई, आत्याने पुन्हा लग्न जुळवण्याचा घाट घातलेला दिसतोय.. कुणीतरी येणार म्हणजे, एखादा मुलगा येणार असेल पाहायला आणि यांचं त्याला थेट जेवण घालूनच पाठवण्याचा बेत असणार. ती संतापलीच, ‘तुम्हाला किती वेळा सांगितलंय, हे लग्न वगैरे नाही करायचं मला, का तुम्ही असे परस्पर बेत आखत असता नेहमी?’ ती चिडली, उद्विग्न झाली.. रागाने ती आईकडे बोलायला वळणार, तोच मागून कुणीतरी तिचे डोळे हातांनी गच्च मिटले.. तिला कळेना.. आता कोण? तिने हाताने चाचपडून डोळे उघडण्याचा प्रयत्न केला, पण छे उघडेचनात..
‘कोण आहे?’ तिने सारखं विचारलं, पण नकळत ती भारावली, तिच्या आवडीच्या सेंटच्या सुगंधाने.. ‘कोण?.. अनि का?’ असे शब्द तिच्या ओठातून बाहेर येणार तोच.. तिच्या डोळय़ांवरील हात बाजूला सरले आणि उंचपुरी साडीतील हसरी मूर्ती तिच्यासमोर आली.
तिला बघून क्षणात ती चकीत झाली. ‘माणिक! तू?’
‘हो’ माणिक हसली.
‘किती वर्षानी भेटतोय आपण? आणि तू अशी अचानक? मला कळवायचं तरी..’ तशी माणिकची नजर आई, आत्याकडे लागली. आत्या हसली, म्हणाली, ‘किती वर्षानी आलीय तुझी जीवलग मैत्रीण.. आम्हाला तुला सरप्राईज द्यायचं होतं.’ आत्याच्या बोलण्यावर आशू समजून गेली. म्हणजे हा सारा गोडधोड जेवणाचा बेत खास माणिकसाठी चाललाय तर! ती मनोमन हसली. पण, एका गोष्टीचं तिला आश्चर्यवाटून गेलं. तशा माणिकने ब-याच गोष्टी लपवल्याचं जाणवलं तिला. तिची नजर माणिककडे लागली. उंच पुरी माणिक साडीत खूपच सुंदर दिसत होती आणि तिच्या गळय़ातील मंगळसूत्र, भाळावरील सौभाग्याचं लेणं.. हे देखील सरप्राईजच!
‘माणिक तू माझी जीवलग मैत्रीण, तरी अनेक गोष्टी लपवल्यास माझ्यापासून’ ती हसतच म्हणाली, तशी आत्या चहाचा कप घेऊन पुढे सरसावली. म्हणाली, तिला चहा-पाणी विचारशील की, थेट तिची हजेरीच घ्यायला सुरुवात करशील? आत्या माणिककडे बघून हसली. माणिकने तिच्या एका एका प्रश्नावर उत्तरं द्यायला सुरुवात केली आणि तिचे प्रश्न ऐकून आत्या हैराण झाली.
तरी आत्या तिची किती काळजी करत राहिलेली. तिला कळेना, माणिक आपली जीवलग मैत्रीण आहे की, आत्याची?
पण, तिने माणिकशी अगदी निवांत गप्पा मारल्या. अगदी खूप वर्षापासून साचून राहिलेलं सारं काही मनातून बाहेर आलं आणि तिचं मन थोडं हलकं झालं. माणिक आपली जीवलग मैत्रीण म्हणून आत्या, आई तिची किती काळजी घेताहेत, तिचं मन समाधानानं डोललं.
माणिकसाठी जेवणाचा केलेला खास बेत माणिकला मनापासून आवडला. म्हणाली, ‘किती काळजी घेता तुम्ही माझी?’ तशी आई म्हणाली, तुम्हा दोघींची मैत्री बघून कुणालाही हेवाच वाटेल. तूही आम्हाला मुलीसारखीच आहेस.
‘माणिकने तर या दोघींच्या मनात अगदी पक्क स्थान निर्माण केलंय’ ती काहीशी हरखली.
जेवताना तर आत्याने माणिकच्या ताटात आणखी जेवण वाढण्याचा प्रयत्न केला, पण माणिकने ताटावर हातच ठेवले, तशी आत्या म्हणाली, ‘घे बघू, तुला घ्यावंच लागेल.. आता दोन जीवांची आहेस तू’ आत्याचे हे शब्द ऐकून आशू भांबावलीच.
‘आता हे आत्याला कधी कळलं?’ आत्या आणि माणिकची चांगलीच गट्टी जमल्याचं आशूला जाणवलं. पण आशू म्हणालीच, ‘माणिक तू ब-याच गोष्टी लपवल्यास हं माझ्यापासून.’
‘हो हो.. त्याबद्दल मी सॉरी म्हणते तुला. आपण जेवणानंतर बोलूच ना..’ माणिकने आशूला समजावलं.
‘आत्या नको हा पण मध्ये..’ आशू त्रासून बोलली. आत्या म्हणाली, ‘नाही येणार हो मी तुमच्या दोघींच्या मध्ये.. मनसोक्त गप्पा मारा तुम्ही दोघी.. पण माणिक समजावं हं तू आशूला..’ असं काहीसं कोडय़ात बोलून गेली.
जेवणानंतर त्या दोघी रूममध्ये बसल्या. माणिक म्हणाली, ‘तुला खरंच सरप्राईज द्यायचं होतं, म्हणून आले मी..’
‘..आणि आई आत्याला हाताशी धरलंस चांगलंच!’
‘अगं आत्यानेच बोलावलं मला, खास तुझ्यासाठी.. तुला काही गोष्टी समजावण्यासाठी..’
‘सॉरी. पण, आत्या आईला जसं वाटतं तसं आता काही होणार नाही. त्या दोघी माझ्यामागे लागल्याहेत सारख्या लग्न कर म्हणून.. पण आता वेळ निघून गेलीय..’
‘वेडी आहेस का? अगं मीही केलंच की लग्न.. अगदी घरच्यांचा विरोध पत्करून!’
‘पण मला नाही सांगितलंस.’ आशूचा राग.
‘वेळच नाही मिळाला..! त्याची माझी भेट आकस्मिक झाली. दोन्ही घरातून ठाम विरोध. अजूनही नाही घेतलं घरात मला. म्हणून तर आले तुझ्या घरी माहेरपणासाठी. चांगली चार दिवस राहणार आहे. आत्या, आईने खास बोलावलंय मला.’ माणिक हक्काने बोलली.
‘मग राहा ना, अगदी आठ-पंधरा दिवस राहा.’ आशू बोलली.
‘नाही हं, मी फक्त आत्याच्या शब्दाचा मान राखलाय.’
‘म्हणजे?’ आशूचा प्रश्न
‘म्हणजे तू विवाहाला तयार हो आता, आत्या, आईच्या जीवाला किती घोर..?’ माणिकच्या बोलण्यावर आशू काय ते समजून गेली.
‘नाही’ आशूचं एकच वाक्य. ती तिच्या बोलण्यावर ठाम राहिली. माणिकने अनेक प्रकारे समजावलं. पण तिचा ठाम निर्णय.. बोलता बोलता म्हणाली, ‘माणिक माझा जेव्हा निर्णय झाला होता तेव्हा तर अनि मला आश्वासन देऊन अक्षरश: फसवून गेला.’
‘अनि?’ माणिकच्या चेह-यावर संभ्रम.
‘हो अनि.. अगदी आई-आत्यालाही भेटून गेला होता, पण काय झालं माहीत नाही, तो इथून गेला तो पुन्हा आलाच नाही.. काय माहीत अजून कितीजणी त्याच्या फसव्या स्वभावाला बळी पडल्या असतील’ आशू थोडी गहीवरली.. माणिकने तिला समजावलं. नंतर म्हणाली, ‘जाऊ दे तू त्याचा विचार करू नकोस.. पण सगळेच असे नसतात, माझा नवरा बघ अगदी देवमाणूस आहे. किती समजून घेतो मला..’ माणिकने विषयाला कलाटणी दिली, तशी आशू हसली, ‘देवमाणूस का?’
‘हो देवमाणूस!’ माणिक म्हणाली.
‘थांब हं मी तुला त्याने मला दिलेली एक कविता दाखवते..’ असं म्हणून माणिकने आपल्या पर्समधून एक कविता काढली आणि ती वाचू लागली. माणिकचा उत्साह बघून आशू हरखून गेली. मात्र, माणिकच्या जिव्हणीतून उच्चारलेल्या एका एका शब्दाने आशू मात्र साशंक झाली. ‘थांब थांब, अगं ही तर तू माझीच कविता वाचतेयस..’
‘कसं शक्य आहे, ही कविता तर माझ्या नव-याने माझ्यासाठी दिलेली’ माणिक म्हणाली. तिचं कविता वाचन सुरूच राहिलं.
‘काय? म्हणजे अनि..?’ आशू आता पूर्ण हतबल, तिचे डोळे पाणावले.. अनिच्या वाढदिवसाला भेट म्हणून दिलेली कविता अशी माणिकच्या रूपाने समोर येईल, असं स्वप्नातही वाटलं नव्हतं. आशूचं हे रूप बघून माणिकही काही वेळ साशंक.
तिचा स्वर कातरला, ‘म्हणजे आशू खरंच असं झालंय की, अनि?’
‘नाही नाही, तसं काही नाही.. माणिक अगं तुझा अनि तर देवमाणूस, मला भेटला तो एक भास होता..’
‘मी किती घाबरले होते..’ क्षणभर माणिकही घाबरून गेली, पण आशूच्या बोलण्यावर तिला हायसे वाटले.
आशूने चटकन डोळय़ातील पाणी पुसून माणिकच्या खांद्यावर हात ठेवून तिला हलकाच दिलासा दिला. भास-आभासाचं एक रूप तिच्या जीवलग मैत्रिणीच्या माणिकच्या रूपाने तिच्या अंतरी वसलं. मात्र, अनिच्या फसवेपणाला बळी पडलेलं माणिकचं हे निरागस रूप बघून आशू अंतरातून मात्र पूर्णत: होरपळली होती.