नवी दिल्ली : पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी आज म्हणजेच रविवार २८ डिसेंबर २०२५ रोजी १२९ व्या 'मन की बात' कार्यक्रमामधून जनतेशी संवाद साधला. या निमित्ताने पंतप्रधान मोदींनी भारताशी संबंधित वर्षभरातील महत्त्वाच्या घटनांचा थोडक्यात आढावा घेतला. या कार्यक्रमाचे हिंदी तसेच प्रादेशिक भाषांमध्ये आकाशवाणी आणि दूरदर्शनवर प्रसारण करण्यात आले.
'मन की बात' हा कार्यक्रम देशाच्या तळागाळातील जनतेपर्यंत पोहोचतो. या कार्यक्रमाद्वारे विकासाकरिता आणि नवनव्या प्रयोगांकरिता देशवासियांना प्रेरित केले जाते. अनेक अभिनव कार्यक्रमांची सुरुवात मोदींनी 'मन की बात'द्वारे जनतेशी संवाद साधत केली आहे. या कार्यक्रमाची सुरुवात २०१४ मध्ये झाली. अनेक सामाजिक, सांस्कृतिक, आर्थिक, राजकीय तसेच क्रीडा आदी विषयांवर पंतप्रधान मोदी 'मन की बात' मधून बोलतात. यामुळेच या कार्यक्रमाला विशेष महत्त्व आहे.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी १२९ व्या मन की बात कार्यक्रमात काय म्हणाले ?
माझ्या प्रिय देशबांधवांनो, नमस्कार.
'मन की बात' मध्ये पुन्हा स्वागत आहे, अभिनंदन. २०२६ हे वर्ष काही दिवसांवर आले आहे आणि आज, मी तुमच्याशी बोलत असताना, माझ्या मनात एका संपूर्ण वर्षाच्या आठवणी घुमत आहेत - अनेक प्रतिमा, अनेक चर्चा, अनेक कामगिरी ज्यांनी देशाला एकत्र आणले. २०२५ मध्ये आपल्याला असे अनेक क्षण मिळाले ज्यांनी प्रत्येक भारतीयाला अभिमान वाटला. राष्ट्रीय सुरक्षेपासून ते क्रीडा क्षेत्रापर्यंत, विज्ञान प्रयोगशाळांपासून ते जगातील सर्वात मोठ्या व्यासपीठापर्यंत, भारताने सर्वत्र एक मजबूत छाप सोडली. या वर्षी 'ऑपरेशन सिंदूर' प्रत्येक भारतीयासाठी अभिमानाचे प्रतीक बनले. जगाने स्पष्टपणे पाहिले की आजचा भारत आपल्या सुरक्षेशी तडजोड करत नाही. 'ऑपरेशन सिंदूर' दरम्यान, देशाच्या कानाकोपऱ्यातून भारतमातेवरील प्रेम आणि भक्तीच्या प्रतिमा उदयास आल्या. लोकांनी आपापल्या पद्धतीने आपल्या भावना व्यक्त केल्या.
मित्रांनो,
"वंदे मातरम्" ने १५० वा वर्धापन दिन साजरा केला तेव्हाही हाच उत्साह दिसून आला . मी तुम्हाला "#वंदे मातरम्१५०" हॅशटॅग वापरून तुमचे संदेश आणि सूचना पाठवण्याचे आवाहन केले . देशवासीयांनी या मोहिमेत उत्साहाने भाग घेतला.
मित्रांनो,
२०२५ हे वर्ष क्रीडा क्षेत्रातही संस्मरणीय होते. आपल्या पुरुष क्रिकेट संघाने आयसीसी चॅम्पियन्स ट्रॉफी जिंकली . महिला क्रिकेट संघाने पहिल्यांदाच विश्वचषक जिंकला. भारताच्या मुलींनी महिला अंध टी-२० विश्वचषक जिंकून इतिहास रचला . आशिया कप टी-२० मध्येही तिरंगा अभिमानाने फडकला . पॅरा-अॅथलीट्सनी जागतिक अजिंक्यपद स्पर्धेत असंख्य पदके जिंकली , हे सिद्ध करून दाखवले की कोणताही अडथळा धैर्य रोखू शकत नाही. भारताने विज्ञान आणि अंतराळ क्षेत्रातही मोठी झेप घेतली. शुभांशू शुक्ला आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर पोहोचणारा पहिला भारतीय ठरला . पर्यावरण संरक्षण आणि वन्यजीव संवर्धनाशी संबंधित असंख्य प्रयत्नांनी २०२५ ला सुरुवात केली . भारतात चित्त्यांची संख्या आता ३० पेक्षा जास्त झाली आहे. श्रद्धा, संस्कृती आणि भारताचा अद्वितीय वारसा हे सर्व २०२५ मध्ये एकत्र आले . वर्षाच्या सुरुवातीला प्रयागराज महाकुंभाने संपूर्ण जगाला आश्चर्यचकित केले. वर्षाच्या शेवटी, अयोध्येतील राम मंदिरात झालेल्या ध्वजारोहण समारंभाने प्रत्येक भारतीयाला अभिमानाने भरून टाकले. स्वदेशीबद्दल लोकांचा उत्साहही स्पष्टपणे दिसून येत होता. लोक फक्त अशाच वस्तू खरेदी करत आहेत
माझ्या प्रिय देशवासियांनो,
आज जग भारताकडे मोठ्या आशेने पाहत आहे. या आशेचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे आपले तरुण. विज्ञान क्षेत्रातील आपले यश, नवीन नवोपक्रम आणि तंत्रज्ञानाच्या विस्ताराने जगभरातील देशांना खूप प्रभावित केले आहे.
मित्रांनो,
भारतातील तरुणांना नेहमीच काहीतरी नवीन करण्याची आवड असते आणि ते तितकेच जागरूक असतात. माझे तरुण मित्र मला अनेकदा विचारतात की ते राष्ट्र उभारणीत त्यांचे योगदान कसे वाढवू शकतात ? ते त्यांचे विचार कसे शेअर करू शकतात ? बरेच मित्र विचारतात की ते त्यांचे विचार माझ्यासमोर कसे मांडू शकतात. आमच्या तरुण मित्रांच्या या उत्सुकतेचे उत्तर म्हणजे ' विक्षित भारत युवा नेते संवाद '. त्याची पहिली आवृत्ती गेल्या वर्षी आयोजित करण्यात आली होती , आता काही दिवसांत त्याची दुसरी आवृत्ती होणार आहे. पुढील महिन्याच्या १२ तारखेला स्वामी विवेकानंदांच्या जयंतीनिमित्त 'राष्ट्रीय युवा दिन' साजरा केला जाईल. त्याच दिवशी ' युवा नेते संवाद' देखील आयोजित केला जाईल आणि मी त्यात नक्कीच सहभागी होईन. यामध्ये, आमचे तरुण नवोपक्रम, फिटनेस, स्टार्टअप आणि शेती यासारख्या महत्त्वाच्या विषयांवर त्यांचे विचार शेअर करतील . मी या कार्यक्रमाबद्दल खूप उत्सुक आहे.
मित्रांनो,
या कार्यक्रमात आपल्या तरुणांचा वाढता सहभाग पाहून मला आनंद होत आहे. काही दिवसांपूर्वी यासंबंधी एक प्रश्नमंजुषा स्पर्धा आयोजित करण्यात आली होती, ज्यामध्ये ५० लाखांहून अधिक तरुणांनी भाग घेतला होता. एक निबंध स्पर्धा देखील आयोजित करण्यात आली होती, ज्यामध्ये विद्यार्थ्यांनी विविध विषयांवर त्यांचे विचार मांडले. तामिळनाडू प्रथम आला आणि उत्तर प्रदेश दुसऱ्या क्रमांकावर आला.
मित्रांनो,
आज देशभरातील तरुणांना त्यांच्या प्रतिभेचे प्रदर्शन करण्यासाठी नवीन संधी मिळत आहेत. असंख्य व्यासपीठ उदयास येत आहेत जिथे तरुण त्यांच्या क्षमता आणि आवडींनुसार त्यांची प्रतिभा प्रदर्शित करू शकतात . असेच एक व्यासपीठ म्हणजे ' स्मार्ट इंडिया हॅकेथॉन ', हे आणखी एक माध्यम आहे जिथे कल्पनांना कृतीत रूपांतरित केले जाते .
मित्रांनो,
" स्मार्ट इंडिया हॅकेथॉन २०२५ " या महिन्यात संपन्न झाला. या हॅकेथॉन दरम्यान , विद्यार्थ्यांनी ८० हून अधिक सरकारी विभागांमधील २७० हून अधिक समस्यांवर काम केले . विद्यार्थ्यांनी वाहतूक समस्यांसारख्या वास्तविक जीवनातील आव्हानांना तोंड देणारे उपाय दिले . या संदर्भात, तरुणांनी "स्मार्ट ट्रॅफिक मॅनेजमेंट" शी संबंधित मनोरंजक दृष्टिकोन शेअर केले . त्यांनी आर्थिक फसवणूक आणि डिजिटल अटक यासारख्या आव्हानांवर उपायांसाठी त्यांचे विचार देखील सादर केले . त्यांनी गावांमध्ये डिजिटल बँकिंगसाठी सायबर सुरक्षा चौकट सुचवली . कृषी क्षेत्रातील आव्हाने सोडवण्यात अनेक तरुण गुंतले होते . मित्रांनो, गेल्या ७-८ वर्षांत १.३ दशलक्षाहून अधिक विद्यार्थी आणि ६,००० हून अधिक संस्थांनी "स्मार्ट इंडिया हॅकेथॉन " मध्ये भाग घेतला आहे . तरुणांनी शेकडो समस्यांवर अचूक उपाय देखील दिले आहेत . असे हॅकेथॉन वेळोवेळी आयोजित केले जातात. मी माझ्या तरुण मित्रांना या हॅकेथॉनचा भाग होण्याचे आवाहन करतो.
मित्रांनो,
आजचे जीवन अधिकाधिक तंत्रज्ञानावर आधारित होत चालले आहे आणि शतकानुशतके लागणारे बदल आता काही वर्षांतच घडत आहेत. कधीकधी, काही लोक अशी चिंता व्यक्त करतात की रोबोट मानवांची जागा घेऊ शकतात . अशा बदलत्या काळात, मानवी विकासासाठी आपल्या मुळांशी जोडलेले राहणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. आपली पुढची पिढी नवीन विचारसरणी आणि नवीन पद्धतींनी आपल्या संस्कृतीची मुळे धरून आहे हे पाहून मला खूप आनंद होत आहे .
मित्रांनो,
तुम्ही इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स बद्दल नक्कीच ऐकले असेल . संशोधन आणि नवोन्मेष हे या संस्थेचे वैशिष्ट्य आहे. काही वर्षांपूर्वी, तिथल्या काही विद्यार्थ्यांना जाणवले की संगीत हा त्यांच्या अभ्यासाचा आणि संशोधनाचा भाग असावा . तिथूनच एक छोटा संगीत वर्ग सुरू झाला. मोठा मंच नव्हता, मोठा बजेट नव्हता. हळूहळू, हा उपक्रम वाढला आणि आज आपण त्याला 'गीतांजली आयआयएससी' म्हणून ओळखतो. तो आता फक्त एक वर्ग राहिलेला नाही , तर तो कॅम्पसचा सांस्कृतिक केंद्र आहे . येथे हिंदुस्थानी शास्त्रीय संगीत, लोक परंपरा आणि शास्त्रीय शैली उपलब्ध आहेत. विद्यार्थी एकत्र सराव करतात. प्राध्यापक एकत्र बसतात आणि त्यांचे कुटुंब देखील सामील होतात. आज, दोनशेहून अधिक लोक त्याच्याशी जोडले गेले आहेत. आणि विशेष म्हणजे परदेशात गेलेले लोक देखील ऑनलाइन सामील होत आहेत आणि या गटाची सूत्रे सांभाळत आहेत .
मित्रांनो,
आपल्या मुळांशी जोडलेले राहण्याचे हे प्रयत्न केवळ भारतापुरते मर्यादित नाहीत. जगाच्या विविध भागात राहणारे भारतीय देखील आपली भूमिका बजावत आहेत. आपल्याला देशाबाहेर घेऊन जाणारे आणखी एक उदाहरण म्हणजे दुबई. तिथे राहणाऱ्या कन्नड कुटुंबांनी स्वतःला एक महत्त्वाचा प्रश्न विचारला: आपली मुले तंत्रज्ञानाच्या जगात पुढे जात आहेत, पण ते त्यांच्या भाषेपासून दूर जात आहेत का? इथेच कन्नड पाठशाळेचा जन्म झाला . एक उपक्रम जिथे मुलांना कन्नड शिकायला, लिहायला आणि बोलायला शिकवले जाते . आज , एक हजाराहून अधिक मुले त्याच्याशी जोडलेली आहेत. खरोखर, कन्नड नाडू, नुडी नम्मा हेम्मे. कन्नडची भूमी आणि भाषा ही आपली शान आहे.
मित्रांनो,
एक जुनी म्हण आहे: "जिथे इच्छा असते, तिथे मार्ग असतो." ही म्हण पुन्हा एकदा खरी ठरली आहे ती मणिपूरमधील ४० वर्षांच्या तरुण मोइरंगथेम सेठने. श्री मोइरंगथेम ज्या दुर्गम भागात राहत होते त्या दुर्गम भागात वीजेची मोठी समस्या होती. या आव्हानाला तोंड देण्यासाठी त्यांनी स्थानिक उपायांवर लक्ष केंद्रित केले आणि सौरऊर्जेमध्ये त्यांनी हा उपाय शोधला . मणिपूरमध्ये सौरऊर्जा निर्माण करणे सोपे आहे . म्हणून, मोइरंगथेम यांनी सौरऊर्जा बसवण्याची मोहीम सुरू केली आणि या मोहिमेमुळे आता त्यांच्या परिसरातील शेकडो घरांमध्ये सौरऊर्जा आहे . सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे त्यांनी आरोग्यसेवा आणि उपजीविका सुधारण्यासाठी सौरऊर्जेचा वापर केला आहे. आज, त्यांच्या प्रयत्नांमुळे , मणिपूरमधील अनेक आरोग्य केंद्रांनाही सौरऊर्जा मिळत आहे . त्यांच्या कामाचा मणिपूरच्या महिलांनाही मोठा फायदा झाला आहे. स्थानिक मच्छीमार आणि कारागिरांनाही या उपक्रमाचा फायदा झाला आहे.
मित्रांनो,
आज, " प्रधानमंत्री सूर्य घर मुफ्त बिजली योजने" अंतर्गत , सरकार प्रत्येक लाभार्थी कुटुंबाला सौर पॅनेल बसवण्यासाठी अंदाजे ७५,००० ते ८०,००० रुपये देत आहे . मोइरंगथेमचे प्रयत्न वैयक्तिक असले तरी, ते सौर उर्जेशी संबंधित प्रत्येक मोहिमेला नवीन प्रेरणा देत आहेत . मी "मन की बात" द्वारे त्यांना शुभेच्छा देतो.
माझ्या प्रिय देशवासियांनो,
चला आता जम्मू आणि काश्मीरकडे परत जाऊया. जम्मू आणि काश्मीरच्या सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक वारशाबद्दलची एक गोष्ट मी तुम्हाला सांगू इच्छितो जी तुम्हाला अभिमानाने भरून टाकेल. जम्मू आणि काश्मीरमधील बारामुल्ला येथे, जहानपोरा नावाचे एक ठिकाण आहे. वर्षानुवर्षे लोक तिथे काही उंच ढिगारे पाहत होते. हे सामान्य ढिगारे, ते काय आहेत हे कोणालाही माहित नव्हते. मग एके दिवशी, एका पुरातत्वशास्त्रज्ञाच्या लक्षात आले. जेव्हा त्याने त्या भागाचे बारकाईने निरीक्षण करायला सुरुवात केली तेव्हा त्याला जाणवले की ते काहीतरी असामान्य आहेत. या ढिगाऱ्यांचा वैज्ञानिक अभ्यास सुरू झाला. ड्रोनने हवाई छायाचित्रे घेतली, जमिनीचे मॅपिंग केले . त्यानंतर, काही आश्चर्यकारक तथ्ये समोर येऊ लागली. हे ढिगारे नैसर्गिक नव्हते; ते एका मोठ्या मानवनिर्मित रचनेचे अवशेष होते असे दिसून आले. दरम्यान, आणखी एक मनोरंजक संबंध समोर आला. काश्मीरपासून हजारो किलोमीटर अंतरावर, फ्रान्समधील एका संग्रहालयाच्या संग्रहात एक जुना, अस्पष्ट छायाचित्र सापडला . बारामुल्लाच्या त्या छायाचित्रात तीन बौद्ध स्तूप दिसत होते. तिथून, काळाने एक वळण घेतले आणि काश्मीरचा गौरवशाली भूतकाळ आपल्यासमोर
माझ्या प्रिय देशवासियांनो,
आता, मी तुम्हाला भारतापासून हजारो किलोमीटर दूर असलेल्या एका हृदयस्पर्शी प्रयत्नाबद्दल सांगू इच्छितो. भारतीय भाषा आणि संस्कृतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी फिजीमध्ये एक प्रशंसनीय उपक्रम सुरू आहे. तिथल्या नवीन पिढीला तमिळ भाषेशी जोडण्यासाठी अनेक पातळ्यांवर सतत प्रयत्न केले जात आहेत. गेल्या महिन्यात, फिजीच्या राकी-राकी प्रदेशातील एका शाळेत प्रथमच तमिळ दिन साजरा करण्यात आला . त्या दिवशी, मुलांना एक व्यासपीठ मिळाले जिथे ते उघडपणे त्यांच्या भाषेबद्दल अभिमान व्यक्त करत. त्यांनी तमिळमध्ये कविता वाचल्या, भाषणे दिली आणि स्टेजवर आत्मविश्वासाने त्यांची संस्कृती दाखवली.
मित्रांनो,
देशात तमिळ भाषेला चालना देण्यासाठी सतत काम सुरू आहे. काही दिवसांपूर्वीच, माझ्या संसदीय मतदारसंघात, काशीमध्ये चौथे "काशी तमिळ संगम" आयोजित करण्यात आले होते. आता, मी एक ऑडिओ क्लिप वाजवणार आहे . ऐका आणि अंदाज लावा की तमिळ बोलण्याचा प्रयत्न करणारी ही मुले कुठून आहेत.
मित्रांनो,
तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की तामिळ भाषेत इतक्या अस्खलितपणे व्यक्त होणारी ही मुले वाराणसीतील काशी येथील आहेत. त्यांची मातृभाषा हिंदी आहे, परंतु तामिळ भाषेवरील प्रेमामुळे त्यांना तामिळ शिकण्याची प्रेरणा मिळाली. या वर्षी, वाराणसीतील "काशी तमिळ संगम" दरम्यान, तामिळ शिकण्यावर विशेष भर देण्यात आला.
तमिळ शिका - 'तमिळ करकलाम' या थीम अंतर्गत , वाराणसीतील ५० हून अधिक शाळांमध्ये विशेष मोहिमा देखील सुरू करण्यात आल्या .
मित्रांनो,
तमिळ ही जगातील सर्वात जुनी भाषा आहे. तमिळ साहित्य देखील अत्यंत समृद्ध आहे. मी तुम्हाला "मन की बात" मध्ये काशी तमिळ संगममध्ये सहभागी होण्याची विनंती केली होती. मला आनंद आहे की आज, देशाच्या इतर भागात, मुलांमध्ये आणि तरुणांमध्ये तमिळ भाषेबद्दल नवीन रस निर्माण झाला आहे - ही भाषेची शक्ती आहे, ही भारताची एकता आहे.
मित्रांनो,
पुढच्या महिन्यात आपण आपल्या देशाचा ७७ वा प्रजासत्ताक दिन साजरा करू. जेव्हा जेव्हा असे प्रसंग येतात तेव्हा आपले हृदय स्वातंत्र्यसैनिक आणि आपल्या संविधानाच्या निर्मात्यांबद्दल कृतज्ञतेने भरून येते. आपल्या देशाने स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी दीर्घ संघर्ष केला. देशाच्या प्रत्येक भागातील लोकांनी स्वातंत्र्य चळवळीत योगदान दिले. दुर्दैवाने, स्वातंत्र्याच्या अनेक वीर आणि नायिकांना त्यांना मिळणाऱ्या सन्मान मिळाला नाही. अशाच एका स्वातंत्र्यसैनिक म्हणजे ओडिशाच्या पार्वती गिरी. त्यांची जन्मशताब्दी जानेवारी २०२६ मध्ये साजरी केली जाईल. त्यांनी वयाच्या १६ व्या वर्षी भारत छोडो चळवळीत भाग घेतला . मित्रांनो, स्वातंत्र्य चळवळीनंतर पार्वती गिरी यांनी आपले जीवन समाजसेवा आणि आदिवासी कल्याणासाठी समर्पित केले. त्यांनी अनेक अनाथाश्रमांची स्थापना केली. त्यांचे प्रेरणादायी जीवन प्रत्येक पिढीला मार्गदर्शन करत राहील.
" पार्वती गिरी यांना मी आदरांजली अर्पण करतो "
मित्रांनो,
आपला वारसा विसरू नये ही आपली जबाबदारी आहे. आपल्याला स्वातंत्र्य मिळवून देणाऱ्या नायक-नायिकांची महान गाथा आपण पुढच्या पिढीपर्यंत पोहोचवली पाहिजे. तुम्हाला आठवत असेल की जेव्हा आपण स्वातंत्र्याची ७५ वर्षे साजरी केली तेव्हा सरकारने एक विशेष वेबसाइट तयार केली होती . त्यातील एक विभाग " अनसंग हिरो" यांना समर्पित होता . आजही, आपल्या देशाच्या स्वातंत्र्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावणाऱ्या महान व्यक्तींबद्दल जाणून घेण्यासाठी तुम्ही या वेबसाइटला भेट देऊ शकता .
माझ्या प्रिय देशवासियांनो,
"मन की बात" आपल्याला समाजाच्या कल्याणाशी संबंधित महत्त्वाच्या विषयांवर चर्चा करण्याची एक उत्तम संधी देते. आज, मी आपल्या सर्वांसाठी चिंतेचा विषय बनलेल्या एका मुद्द्यावर लक्ष केंद्रित करू इच्छितो. आयसीएमआर ( इंडियन कौन्सिल ऑफ मेडिकल रिसर्च) ने अलीकडेच एक अहवाल प्रसिद्ध केला आहे . त्यात म्हटले आहे की न्यूमोनिया आणि यूटीआय सारख्या अनेक आजारांवर अँटीबायोटिक्स कुचकामी ठरत आहेत . ही आपल्या सर्वांसाठी मोठी चिंतेची बाब आहे. अहवालानुसार , याचे एक प्रमुख कारण म्हणजे लोकांकडून अँटीबायोटिक्सचा बेजबाबदार वापर. अँटीबायोटिक्स ही अशी औषधे नाहीत जी विचार न करता घेतली जाऊ शकतात . ती डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतरच वापरली पाहिजेत . आजकाल, लोक असा विश्वास करू लागले आहेत की फक्त एक गोळी घेतल्याने त्यांच्या सर्व समस्या बरे होतील. म्हणूनच रोग आणि संसर्ग या अँटीबायोटिक्सवर परिणाम करत आहेत . मी तुम्हा सर्वांना विनंती करतो की कृपया स्वतःच्या विवेकबुद्धीनुसार औषधे वापरणे टाळा. अँटीबायोटिक्सच्या बाबतीत हे लक्षात ठेवणे खूप महत्वाचे आहे. मी फक्त असे म्हणेन: औषधांना मार्गदर्शनाची आवश्यकता असते आणि अँटीबायोटिक्सना डॉक्टरांची आवश्यकता असते . ह
माझ्या प्रिय देशवासियांनो ,
आपल्या पारंपारिक कला केवळ समाजाला सक्षम बनवत नाहीत तर लोकांच्या आर्थिक प्रगतीचे एक प्रमुख माध्यम बनत आहेत. आंध्र प्रदेशातील नरसापुरम जिल्ह्यातील लेस क्राफ्ट आता देशभरात लोकप्रिय होत आहे. ही कला पिढ्यानपिढ्या महिलांच्या हातात आहे. मोठ्या संयमाने आणि अचूकतेने, देशातील महिलांनी ती जपली आहे . आज, ही परंपरा एका नवीन वळणाने पुढे नेली जात आहे. आंध्र प्रदेश सरकार आणि नाबार्ड कारागिरांना नवीन डिझाइन शिकवण्यासाठी , चांगले कौशल्य प्रशिक्षण देण्यासाठी आणि त्यांना नवीन बाजारपेठांशी जोडण्यासाठी एकत्र काम करत आहेत . नरसापुरम लेसला GI टॅग देखील मिळाला आहे . आज, त्यातून 500 हून अधिक उत्पादने बनवली जात आहेत आणि २५० हून अधिक गावांमधील अंदाजे एक लाख महिला रोजगार मिळवतात .
मित्रांनो,
'मन की बात' हे अशा लोकांना पुढे आणण्याचे एक व्यासपीठ आहे जे त्यांच्या कठोर परिश्रमाने केवळ पारंपारिक कलांना प्रोत्साहन देत नाहीत तर त्याद्वारे स्थानिक लोकांना सक्षम बनवत आहेत. मणिपूरमधील चुराचांदपूर येथील मार्गारेट रामथरसीम जी यांचे प्रयत्न हे त्याचे एक उदाहरण आहेत. त्यांनी मणिपूरची पारंपारिक उत्पादने, तेथील हस्तकला , बांबू आणि लाकडापासून बनवलेल्या वस्तू मोठ्या दूरदृष्टीने पाहिल्या आणि या दूरदृष्टीमुळे , एका हस्तकला कलाकारापासून , ती लोकांचे जीवन बदलण्याचे माध्यम बनली. आज मार्गारेट जीच्या युनिटमध्ये ५० हून अधिक कलाकार काम करत आहेत आणि त्यांच्या कठोर परिश्रमाने त्यांनी दिल्लीसह देशातील अनेक राज्यांमध्ये त्यांच्या उत्पादनांसाठी बाजारपेठ देखील विकसित केली आहे .
मित्रांनो,
मणिपूरमधील आणखी एक उदाहरण म्हणजे सेनापती जिल्ह्यातील रहिवासी चोखोन क्रिचेना. तिचे संपूर्ण कुटुंब पारंपारिक शेतीत गुंतलेले आहे. क्रिचेना यांनी हा पारंपारिक अनुभव एका वेगळ्या पातळीवर वाढवला. तिने फुलांच्या शेतीला आपला छंद बनवले. आज, ती हे काम विविध बाजारपेठांशी जोडते आणि तिच्या परिसरातील स्थानिक समुदायांना सक्षम बनवते . मित्रांनो, हे उदाहरण दाखवते की जेव्हा पारंपारिक ज्ञानाचा वापर आधुनिक दृष्टिकोनासह केला जातो तेव्हा ते आर्थिक प्रगतीसाठी एक प्रमुख साधन बनू शकते. जर तुमच्याकडे अशाच यशोगाथा असतील तर कृपया त्या माझ्यासोबत शेअर करा .
मित्रांनो,
आपल्या देशाची सर्वात सुंदर गोष्ट म्हणजे वर्षाच्या प्रत्येक वेळी देशाच्या कोणत्या ना कोणत्या भागात उत्सवाचे वातावरण असते. विविध उत्सवच नव्हे तर वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये स्थानिक उत्सव देखील आयोजित केले जातात. म्हणजेच, जर तुम्ही प्रवास करण्याचा विचार केला तर तुम्हाला देशाचा एखादा कोपरा नेहमीच स्वतःच्या अनोख्या उत्सवासाठी सज्ज आढळेल. असाच एक उत्सव सध्या कच्छच्या रणात होत आहे. या वर्षी, कच्छ रणोत्सव २३ नोव्हेंबर रोजी सुरू झाला आणि २० फेब्रुवारीपर्यंत चालेल . रण उत्सव कच्छच्या लोकसंस्कृती, लोकसंगीत, नृत्य आणि हस्तकलेच्या विविधतेचे दर्शन घडवतो. कच्छच्या पांढऱ्या रणाची भव्यता पाहणे हा एक आनंददायी अनुभव आहे. रात्री, जेव्हा चांदण्या पांढऱ्या रणावर पसरतात तेव्हा ते दृश्य मंत्रमुग्ध करणारे असते. रण उत्सवाचे तंबू शहर खूप लोकप्रिय आहे. मला कळले आहे की गेल्या महिन्यात देशाच्या कानाकोपऱ्यातून आणि अगदी परदेशातूनही २००,००० हून अधिक लोकांनी रणोत्सवात भाग घेतला आहे . जेव्हा जेव्हा संधी मिळेल तेव्हा अशा उत्सवांमध्ये सहभागी व्हा आणि भारताच्या विविधतेचा आनंद घ्या.
मित्रांनो,
२०२५ मधील 'मन की बात' चा हा शेवटचा भाग आहे. आता, २०२६ मध्ये, आपण निश्चितच 'मन की बात' मध्ये सामील होऊ आणि त्याच उत्साहाने आणि आत्मीयतेने आपले विचार सामायिक करू. नवीन ऊर्जा, नवीन विषय आणि आपल्या देशवासीयांच्या असंख्य कथा, आपल्याला प्रेरणा देऊन, 'मन की बात' द्वारे आपल्याला सर्वांना जोडतात. दर महिन्याला, मला असंख्य संदेश मिळतात ज्यात लोक 'विकसित भारत' साठी त्यांचे दृष्टिकोन सांगतात . या दिशेने लोकांच्या सूचना आणि प्रयत्न पाहून हा विश्वास दृढ होतो. जेव्हा हे सर्व संदेश माझ्यापर्यंत पोहोचतात तेव्हा 'विकसित भारत' चा संकल्प निश्चितच पूर्ण होईल. हा विश्वास दररोज अधिक दृढ होत जातो. २०२६ हे वर्ष या संकल्पाच्या दिशेने प्रवासात एक महत्त्वाचा टप्पा ठरो. तुमचे आणि तुमच्या कुटुंबाचे जीवन आनंदी जावो. या इच्छेसह, या भागाला निरोप देण्यापूर्वी , मी निश्चितच म्हणेन, 'फिट इंडिया मुव्हमेंट', तुम्हालाही तंदुरुस्त राहावे लागेल . हा हिवाळा व्यायामासाठी खूप योग्य आहे, म्हणून नक्कीच व्यायाम करा. तुम्हा सर्वांना २०२६ च्या खूप खूप शुभेच्छा. धन्यवाद. वंदे मातरम्.
