मॉस्को : रशियाने बेलारूसच्या पूर्व भागातील एका जुन्या एअरबेसवर अण्वस्त्रवाहू हायपरसोनिक बॅलेस्टिक क्षेपणास्त्र तैनात करण्याची तयारी सुरू केल्याचा गंभीर दावा समोर आला आहे. अमेरिकेच्या सर्व्हेलन्स सॅटेलाईट फोटोंच्या अभ्यासातून ही माहिती पुढे आली असून, जर ही तैनाती प्रत्यक्षात झाली तर संपूर्ण युरोप रशियाच्या थेट रडारवर येणार आहे.
कॅलिफॉर्नियातील मिडलबरी इन्स्टिट्यूट ऑफ नॅशनल स्टडीजचे जेफ्री लुईस आणि व्हर्जिनियातील सीएनए रिसर्च अँड अॅनालिसिस ऑर्गनायझेशनचे डेकर एवल्थ यांनी ‘प्लॅनेट लॅब’ या व्यावसायिक सॅटेलाईट कंपनीच्या छायाचित्रांचे विश्लेषण केले. या छायाचित्रांमध्ये दिसणाऱ्या बांधकाम व संरचनात्मक हालचाली रशियाच्या स्ट्रॅटेजिक मिसाईल बेसशी मिळत्या-जुळत्या असल्याचे संशोधकांचे म्हणणे आहे. संशोधकांच्या मते, मोबाईल ‘ओरेश्निक’ मिसाईल लाँचर बेलारूसच्या क्रिचेव शहराजवळील एअरबेसवर तैनात केले जाण्याची ९० टक्के शक्यता आहे. हे ठिकाण बेलारूसची राजधानी मिन्स्कपासून सुमारे ३०७ किलोमीटर पूर्वेला, तर मॉस्कोपासून ४७८ किलोमीटर नैऋत्येला आहे.
‘ओरेश्निक’ हा रशियन शब्द असून त्याचा अर्थ हेझल ट्री असा होतो. हे इंटरमिजिएट रेंजचे हायपरसोनिक बॅलेस्टिक मिसाईल असून त्याची मारक क्षमता सुमारे ५,५०० किलोमीटर आहे. रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतीन यांनी याआधीच बेलारूसमध्ये अशा प्रकारची क्षेपणास्त्रे तैनात करण्याचा मानस जाहीर केला होता, मात्र अचूक ठिकाण उघड करण्यात आले नव्हते.
नोव्हेंबर २०२४ मध्ये रशियाने युक्रेनविरोधात पारंपरिक शस्त्रांनी सुसज्ज ‘ओरेश्निक’ मिसाईलची चाचणी घेतली होती. पुतीन यांच्या मते हे क्षेपणास्त्र मॅक १० पेक्षा अधिक वेगाने प्रवास करते आणि ते रोखणे जवळपास अशक्य आहे. तज्ज्ञांच्या मते, ‘ओरेश्निक’च्या तैनातीमुळे रशियाचे अण्वस्त्रांवरील वाढते अवलंबित्व स्पष्ट होते. नाटो देशांनी युक्रेनला रशियाच्या अंतर्गत भागांवर मारा करू शकतील अशी शस्त्रे देऊ नयेत, हा यामागील प्रमुख उद्देश असल्याचे मानले जाते. महत्त्वाचे म्हणजे, अमेरिका आणि रशिया यांच्यातील शेवटची मोठी अण्वस्त्र नियंत्रण करार असलेली नवीन संधी संपण्याच्या काही आठवडे आधी या तैनातीची माहिती समोर आली आहे. या करारामुळे दोन्ही देशांच्या स्ट्रॅटेजिक अण्वस्त्र तैनातीवर मर्यादा घातल्या जात होत्या. दरम्यान, बेलारूसचे राष्ट्राध्यक्ष अलेक्झांडर लुकाशेंको यांनी गेल्या आठवड्यात काही ‘ओरेश्निक’ क्षेपणास्त्रे तैनात करण्यात आल्याचे मान्य केले होते. मात्र त्यांची अचूक ठिकाणे जाहीर करण्यात आलेली नाहीत. बेलारूसमध्ये १० ‘ओरेश्निक’ क्षेपणास्त्रे तैनात केली जाऊ शकतात, असा दावाही त्यांनी केला आहे. या घडामोडींमुळे युरोपमधील सुरक्षेच्या समीकरणांमध्ये मोठा बदल होण्याची शक्यता वर्तवली जात असून, आंतरराष्ट्रीय स्तरावर तणाव आणखी वाढण्याची चिन्हे दिसत आहेत.
