मुंबई : आयुर्वेद हा भारतीय प्राचीन आरोग्यशास्त्राचा एक महत्त्वाचा भाग आहे, ज्यामध्ये शरीराच्या संतुलनावर विशेष भर दिला जातो. आयुर्वेदानुसार, शरीरातील उष्णता ही आरोग्यासाठी अत्यंत आवश्यक असते कारण ती पचनक्रिया सुधारते, रक्ताभिसरण योग्य ठेवते आणि शरीरातील विविध दोषांना नियंत्रित करते. उष्ण पदार्थ हे शरीराला योग्य तापमान देतात आणि थंड वातावरणात शरीराला उबदार ठेवण्यात मदत करतात. परंतु, या उष्ण पदार्थांचे सेवन योग्य प्रमाणात करणे गरजेचे आहे, कारण त्यांच्या अतिरेकामुळे अनेक आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात. यामुळे संतुलित आहारात उष्ण पदार्थांचा समावेश आणि त्याचा योग्य प्रमाणात वापर करणे अत्यंत महत्त्वाचे ठरते. या लेखात आपण रोजच्या आहारातील उष्णता निर्माण करणाऱ्या मुख्य ५ पदार्थांविषयी जाणून घेणार आहोत .
१) शेंगदाणा (Peanuts): थंडीच्या काळात शेंगदाणा जास्त खाल्ले जातात कारण ते उष्णता देतात. मात्र, याचा अति वापर अपचन, गॅस आणि त्वचेसंबंधी समस्या निर्माण करू शकतो.
२) मीठ (Salt): आहारात मिठाचा वापर आवश्यक आहे, कारण ते पदार्थांना चव देते आणि पचन सुधारण्यास मदत करते. मात्र, जास्त मीठ खाल्ल्यामुळे रक्तदाब वाढू शकतो, त्वचा खराब होऊ शकते आणि पचनास त्रास होऊ शकतो.
३) आले (Ginger): आल्याचा चहा व आल्याचा वापर अनेक उपचारांसाठी केला जातो. हे पचन सुधारते, सर्दी-खोकल्यावर फायदा करते आणि शरीरातील वायू दोष कमी करते. पण खूप आले वापरल्यास पित्ताचा त्रास आणि जळजळ होऊ शकते.
४) लसूण पेस्ट (Garlic Paste): लसूण स्वयंपाकात वापरला जातो आणि त्याचे सेवन रक्ताभिसरण सुधारते, हृदयासाठी लाभदायक असते तसेच रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते. मात्र, जास्त सेवन केल्यास पित्ताचे दोष वाढू शकतात आणि पोटात जळजळ होते.
५) मेथी (Fenugreek): मेथीची सौम्य कडवट चव पचनासाठी फायदेशीर आहे. मेथी पानांची भाजी आणि दाण्यांचा वापर डिटॉक्ससाठी तसेच मसाल्यासाठी केला जातो. यामुळे रक्तातील साखर नियंत्रणात राहते आणि सांध्यांचे दुखणे कमी होते. मात्र, अति सेवनाने पित्त वाढू शकते आणि काहींना पोटदुखी होऊ शकते.
उष्ण पदार्थांचे फायदे आणि खबरदारी
उष्ण पदार्थ संतुलित प्रमाणात आहारात असणे आवश्यक आहे कारण ते पचनक्रिया सुधारतात, रक्ताभिसरण सुलभ करतात आणि थंडीच्या काळात शरीराला उबदार ठेवतात. तसेच, हंगामी आजारांपासून बचाव करण्यात मदत करतात. परंतु आयुर्वेद सांगते की, योग्य प्रमाण आणि वेळेवर सेवन केल्याशिवाय याचे दुष्परिणाम होऊ शकतात. म्हणूनच, उष्ण पदार्थांचा वापर जबाबदारीने आणि संतुलित प्रमाणात करणे गरजेचे आहे.
