लहानशा गोष्टी, मोठा अर्थ : शिल्पा अष्टमकर
चातुर्ये शृंगारे अंतर | वस्रे शृंगारे शरीर | दोन्हींमध्ये कोण थोर | विचार करावा ||
एकदा एक गाढव वृद्ध झाले. त्याला गवत चरण्यासाठी फार दूर जाणे शक्य होईना. म्हणून त्याने एक युक्ती केली. घराजवळील शेतात तो वाघाचे कातडे पांघरून जात असे. त्याला पाहून सारे जण दूर पळून जात. अशावेळी तो एकटा मजेत गवत चरत राही. एकदा असेच गवत चरत असताना रस्त्यावरील गाढव ओरडू लागले. तेव्हा शेतात वाघाचे कातडे पांघरलेले हे गाढवही ओरडू लागले. हा वाघ नसून गाढव आहे हे लक्षात येताच शेतकऱ्यांनी काठी घेतली आणि त्या गाढवाला बेदम मार दिला.
आपले बऱ्याचदा असेच घडते. केवळ झकपक पोशाख करून आपण जरी समाजात वावरलो तरी समाजातील आपले स्थान आपल्या गुणवत्तेवरून ठरते. नोकरीची जाहिरात येते तेव्हा अर्जदाराला गुणवत्तेची अट पूर्ण करावी लागते. पुरेसे शिक्षण झाले नसेल तर केवळ पोशाख पाहून कोणीही नोकरी देणार नाही. लोकमान्य टिळक अथवा स्वातंत्र्यवीर सावरकर विदेशातही धोतर नेसून वावरत असत; परंतु त्यांच्या साध्या राहण्यापेक्षा त्यांच्या उच्च विचारसरणीचा समाजावर प्रभाव पडला.
स्वामी विवेकानंद अमेरिकेतील धर्म परिषदेत संन्याशाच्या पोशाखात वावरले; परंतु वक्तृत्व, विचारसरणी आणि त्याग यांच्या बळावर त्यांनी सारे जग हालवून सोडले. त्यांच्या विषयी माहिती आपल्याला नरेंद्र ते विवेकानंद या सच्चिदानंद शेवडे यांनी लिहिलेल्या पुस्तकात (नवचैतन्य प्रकाशन) वाचावयास मिळते. याचा अर्थ आपला पोशाख किंवा आपले बहिरंग बावळट असावे असे नाही. व्यवहारात जसे आवश्यक आहे तसे वावरून खरी सुधारणा अंतरंगात घडवून आणावी. खोटे वरचे लक्षण हवी अंतरीची खूण आजच्या चमकधमकाच्या युगात प्रत्येक जण ‘कसं दिसतो’, याला जास्त प्राधान्य देतो. सुंदर दिसणं, चांगली वस्त्रं, उच्च प्रतीचं राहणीमान - यामध्ये खूप ऊर्जा, वेळ आणि पैसा खर्च केला जातो, पण खरी किंमत असते ‘आपण काय आहोत’, या अस्तित्वाची.
म्हणूनच म्हणावं लागतं - “दिसण्यापेक्षा असणं महत्त्वाचं!”
१. खऱ्या मूल्यांचा विचार : जे व्यक्तीमत्त्व फक्त देखाव्यावर आधारित असतं, ते क्षणिक आकर्षण निर्माण करतं; परंतु ज्या व्यक्तीमध्ये प्रामाणिकपणा, नम्रता, कष्टाची तयारी, सहसंवेदना, हे गुण असतात - ती व्यक्ती खरं आयुष्य जगते आणि दुसऱ्यांनाही प्रेरणा देते.
उदाहरण : डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम - एक शास्त्रज्ञ आणि राष्ट्रपती असूनही साधेपणाचा आदर्श.
२. बाह्य सौंदर्यापेक्षा अंतःकरणाची श्रीमंती : जेवढं आपण स्वतःमध्ये आत्मपरीक्षण आणि सुधारणा करतो, तेवढंच आपलं खरं सौंदर्य वाढतं. व्यक्तीचं मन सुंदर असेल, तर तिचं वागणं, बोलणं आणि कृती आपोआप सुंदर वाटतात.
उदाहरण : एखादा विद्यार्थी अभ्यासात मध्यम असतो, पण तो सातत्य, संयम आणि सचोटीने प्रगती करत जातो - हे त्याच्या “असण्या”चं उदाहरण. दुसरीकडे, काही विद्यार्थी फक्त बाह्य स्मार्टनेस दाखवतात, पण ज्ञानामध्ये खोली नसते - ही “दिसण्याची” मर्यादा.
३. स्थायित्व कोणात असतं? “दिसणं” क्षणिक असतं - चेहरा वृद्ध होतो, वस्त्रं फाटतात, प्रसिद्धी ओसरते. पण “असणं” म्हणजे व्यक्तिमत्त्व, चारित्र्य, आत्मज्ञान - हे कालातीत आहे.
उदाहरण : एखादा शिक्षक दिसायला आकर्षक नसेल, पण तो विद्यार्थ्यांमध्ये विचारांची मशाल पेटवतो - हे त्याचं “असणं” आहे. उलट, काही कलाकार किंवा नेते प्रसिद्धीच्या झगमगाटात दिसतात, पण त्यांच्या आंतरिक स्वभावात सतत बदल दिसतो - स्थिरता नसते. म्हणूनच दिसणं तर समोरच्याला नजरेत भरणारे, प्रसन्न करणारे हवेच, पण असणं हे समोरच्याच्या मनाला भावणारे हवे.
