संस्कृतमधील ‘सुंदर’ हा शब्द मराठी भाषेत आकर्षक, मनमोहक अर्थाने वापरला जातो. भाषेतल्या सौंदर्य शब्दाची व्युत्पत्ती ‘सुंदर’ या शब्दावरून झाली असावी. सुंदरता म्हणजे देखणेपण, लावण्य, बहार आणि शोभा. थोडक्यात सांगायचं तर, ‘सौंदर्य’ हा शोभा आणणारा गुण सुंदर असण्याची स्थिती असा आहे. सुंदरतेत लपलेलं लावण्य, देखणेपण यातलं रहस्य जाणताना शब्द भांडार अपुरं पडेल, त्याला शोधायचं तर आपल्या ज्ञानाची व्याप्ती वाढवावी लागेल. स्वर्गदपी सुंदरा अर्थातीत लावण्य शब्द म्हणजे नाजूक कोमल कळी, कमनीय बांधा, गजगामिनी चाल, चाफेकळी नाक, शरीरांतर्गत लवलवणारी नागिणीची सळसळ असा अभिप्रेत असावा. करतलावरची नाजूक हालचाल, पावलांद्वारे लक्ष्मीरूपाने प्रसवलेली समृद्धी. आखीव-रेखीव मोजन मापनात कुणाशीच होऊ न शकणारी स्पर्धा. या प्रकारे घडवून आणलेलं अनोखं सौंदर्य दर्शन, ही केवळ ईश्वराची मेहेरनजर. त्याची कृपादृष्टी ज्यावर, त्यावर स्त्रीयांची मक्तेदारी अधिक. लावण्यासोबत येणारा सुंदरतेचा अनोखा मिलाप म्हणजे सामर्थ्य. स्त्रियांचं सौंदर्य सामर्थ्यात, तर पुरुषांचं सामर्थ्य हेच त्याचं सौंदर्य असतं.
सौंदर्याचा विषय हा अभ्यासाचा भाग आहे. संस्कृतीचं भान राखणं, स्त्री भावनेचा आदर करणं, या ऐवजी नव्या टेक्नॉलॉजीनं संस्कृती रक्षणाची सगळी गणित फोल ठरवली. प्रसिद्धीसाठी सोशल मीडियावर ज्या पद्धतीने स्त्रियांवर, त्यांच्या सौंदर्यावर घाले घातले जातात ते मानसिक विद्रुपीकरणांचं लक्षण आहे.
सोबतचं दुसऱ्या बाजूला अंतर्मुख करणारा विचार, म्हणजे एखादी स्त्री स्वत:च्याचं फोटोवर मी कशी दिसते? विचारून जगासमोर वावडं उठवते; त्यावेळी तिच्या बुद्धीची कीव येते. यात चांगल्यापेक्षा वाईट प्रतिक्रिया असल्याने स्त्रीकडे पाहण्याची दृष्टी बदलते. त्यातल्या काही जणी दिसण्याच्या नादापायी, समाजाकडून पटवून घेण्याच्या अट्टहासाने, स्वतःवर दूषणं ओढवून इतरांनाही अपमानीत करतात. आपण आपल्यावर प्रेम करू लागलो, तर इतरांच्या प्रतिक्रियेची गरज नाही. आपलं असणं, दिसणं आपण ठरवावं. बाईचा जन्म हा शक्तिप्रधान असून स्मित त्या शक्तीचं अस्त्र आहे हे लक्षात ठेवलं की उत्तम कलाकृतीची निर्मिती होते. संवेदनशील अन् समर्पणाने भारलेलं, स्त्रीचं सौंदर्य देह रचनेत नसून, ते तिच्या वात्सल्यात आहे. या सौंदर्याला मोजण्यासाठी सहृदय पाहिजे... जैसे...
ज्येष्ठ सरून आषाढ यावा,
हिरवा पाऊस नेत्री बरसावा।
नथीचं सौंदर्य काय खुलून दिसे,
आनंदी भाव चेहऱ्यात वसे।
आई देवी नवलाई तुझ्यातच वसलेली,
जशी साजिऱ्या देहाची मूर्ती सजलेली।
अंगणात माझ्या तुळशीसवे रुजलीस,
सुख मंजिऱ्यात हिरवाईने बहरलीस।
सहचारी श्रम साफल्याची खाण,
करू उत्सव राखू जगण्याचे भान।
तू लखलखणारी भाग्य ज्योत,
सत्कर्म समाधान अंतरी,
रसिक मोहिनी तुझ्या सम तूच आहेस
मानाची सौभाग्य कांक्षिणी|
सळसळत्या यौवनाची लावण्या तू. तुझ्या चेहऱ्यावरील भाव पाहताना, मंत्रमुग्ध होतो आम्ही. काळजात खोल रुतणारी तुझी नजर. चंचल हरिणीसारखे चक्षू मोहात पाडतात. तुझ्या कोमलांगी देहावर असलेला गव्हाळ वर्ण, सिंहकटी नाजूक बांधा, चाफेकळी नाक, तू चैतन्य चांदणी, राजाची राणी, कृष्णाची राधा, कालिदासाची कविकल्पना, तुझ्या अदाकारीच्या भक्तिरसात न्हाऊन निघतो आम्ही. हे तारका, क्षृंगारिक अनुपम लावण्या, तुझ्या थिरकत्या पावलांशी नादब्रह्म ऐकावा. तुझ्या भावमुद्रांच्या अभिजात कलेला पाहता मंत्रमुग्ध व्हावं इतक अफाट सौंदर्य तुला लाभलयं. नखशिखांत सौंदर्याची खाण असलेलं बावनकशी सोन तू. रंभा-ऊर्वशी तुझ्या सौंदर्याची भूल पडते आसमंताला. तुझ्या एका इशाऱ्याने पावसाळी निल घन रंगाची उधळण करायला पाहुणा म्हणून येतो. मंचकी अवतरलेली तू शुक्राची चांदणी, चतुर नृत्यांगना आहेस. पायी घुंगरूवाळा बांधून नटराजाची आराधना करत केलेला पदन्यास रंगमंचीय अाविष्कार घडवतो. तुझ्यात गुंतून राहावं असं हे पेशवाई रूप जगावर विश्वमोहिनी
टाकायला निघालय.
सोन्यापरीस देखणी,
तेज अपार सुंदर
चंद्रमुखीस शोभतसे
गळ्यामध्ये सोनसर|
मन दर्पण लावण्य,
हास्य दबक्या ओठात
चंद्रकोर कपाळास,
हर्षानंद चेहऱ्यात|
अशा या मदन मंजिरी रूपास कुणाची नजर न लागो...!
