लेखक - विजय कुप्पा, मुख्य कार्यकारी अधिकारी इनक्रेड मनी
भारतीय शेअर बाजार सध्या रोलरकोस्टर स्थित्यंतरातून जात आहे परंतु गुंतवणूकदारांना आवडेल अश्या पद्धतीने नाही. २६२७७ अंकाचा उच्चांक गाठल्यानंतरही १४.३% कोसळला.१८ मार्च २०२५ पर्यंत निफ्टी २२५०८ पातळीवर पोहोचला होता. निफ्टी स्मॉलकॅपमध्ये तर परिस्थिती आणखी खराब झाली होती. हा निर्देशांक तर २४.१% घसरल्याने १९७१६ या उच्चांकावरून १४९६८ पातळीवर पोहोचला. निफ्टी मिडकॅप व लार्ज मिडकॅप दोन्हीमध्ये अनुक्रमे २०.४% व १७.४% कोसळला होता. बऱ्याच किरकोळ (Retail) गुंतवणूकदारांसाठी ही परिस्थिती डोळे उघडणारी आहे. अलीकडच्या काळापर्यंत बाजार अस्थिर दिसत होते. गुंतवणूकदारांना अधिक तम वेळा इक्विटी (Shares) वर अवलंबून राहण्यास प्रवृत्त करत होते. पण आता तोटा होत असताना व म्युचल फंड एसआयपी (SIP) मध्ये २ टक्क्याने गुंतवणूकीचा ओघ घटला असल्याने तो २६४०० कोटींच्या गुंतवणूकी वरून २५९९९ कोटींवर जानेवारी महिन्यात पोहोचला आहे. गुंतवणूकदार त्यांच्या धोरणांचे पुनर्मूल्यांकन (Re Evaluation of Strategies) करत आहेत. मुख्य उपाय काय? तर विविधीकरण (Investment Diversi fication) ही केवळ संकल्पना नाही तर गरज आहे.
पर्यायी गुंतवणूकीकडे वळणे - इक्विटीत अपेक्षित यश देत नसल्याने गुंतवणूकदार पर्यायी गुंतवणूक विविधीकरण पर्याय शोधत आहेत.
अशा पद्धतीने ते विचार करत आहेत -
१) लघू वित्त बँकेत मुदत ठेवी (FD with Small Investment Banks) - पारंपारिक दृष्टीने बँक एफडी हा सुरक्षित पर्याय आहे. परंतु सध्याचा कल पाहता तो लघु वित्त बँकाकडे झुकत आहे. इतर मोठ्या बँकापेक्षा या लघुवित्त बँका ९ टक्क्यांपर्यंत व्याजदर परतावा देतात. डीआयजीसीने प्रति पॅन (PAN) प्रति बँकेसाठी विमा परतावा उतरवला आहे यामुळे गुंतवणूकदारांचे पैसे यात सुरक्षित राहतात.
२) कॉर्पोरेट बाँड्स (Corporate Bonds) - ज्यांना शेअर्सची अस्थिरता न झेलता जास्त परतावा हवा आहे त्यांच्यासाठी कॉर्पोरेट बाँड्स हा आकर्षक पर्याय बनला आहे.BBB ते AAA दर्जा (Ratings) मिळवलेल्या या बाँड्सची मुदत १२ ते २४ महिन्यापर्यंत असू शकते ज्यांच्यावर ८ ते १२% व्याजदर मिळू शकतो.
३) सोने (Gold) - सोन्याने पुन्हा एकदा सुरक्षित संपत्ती म्हणून त्याचे मूल्य सिद्ध केले आहे. व्यापारातील वाद, कमकुवत होत चाललेला डॉलर आणि चलनवाढीचा दबाव यामुळे सोन्याच्या किमतीत वाढ झाली आहे.आर्थिक अनिश्चिततेपासून सावध असलेले गुंतवणूकदार त्यांचे सोने वाटप (Gold Allocation) वाढवत आहेत, बाजारातील मंदी आणि चलनाच्या घसरणीपासून बचाव करण्यासाठी त्याचा या सोने गुंतवणूकीचा वापर करत आहेत.
४) स्थावर मालमत्ता (Real Estate and REITs) - रिअल इस्टेट क्षेत्रात विशेषतः व्यावसायिक मालमत्तांमधील क्षेत्रात संस्थात्मक गुंतवणुकीत (Institutional Investments) वाढ झाली आहे.फोर्ब्सच्या मते,एशिया पॅसिफिक रिअल इस्टेट बाजारपेठेत २०२४ च्या दुसऱ्या सहामाहीत ८८% वार्षिक गुंतवणूक वाढून ती ३ अब्ज डॉलर्सवर पोहोचली आहे.भारतात, या गुंतवणुकींपैकी मुंबईचा वाटा जवळजवळ ५०% होता, जो मुख्यत्वे ऑफिस स्पेस अधिग्रहणांमुळे झाला. या व्यतिरिक्त, रिअल इस्टेट इन्व्हेस्टमेंट ट्रस्ट्स (REITs) ने लोकप्रियता मिळवली आहे, ज्यामुळे किरकोळ गुंतवणूकदारांना थेट मालकीच्या त्रासाशिवाय उत्पन्न देणाऱ्या रिअल इस्टेट मालमत्तेचा वापर करता येतो.
५) असूचीबद्ध शेअर्स (Unlisted Shares) - गुंतवणूकदारांचा वाढता वर्ग सूचीबद्ध इक्विटीच्या पलीकडे जाऊन प्री-आयपीओ (Pre IPO) आणि अनलिस्टेड स्टॉक्समध्ये गुंतवणूक करत आहे. जरी या पद्धतीच्या गुंतवणूकीत जास्त जो खीम (Risk) आणि कमी तरलता (Liquidity) असली तरी, या उच्च-वाढीच्या गुंतवणूकी कंपन्यांना सार्वजनिक बाजारपेठेत येण्यापूर्वी संबंधित गुंतवणूकदारांना लवकर प्रवेश देतात. (बहुतेकदा अधिक आकर्षक मूल्यांकनावर)
६) सुरक्षित मालमत्ता वाटपाचा दृष्टिकोन (Safest Asset Allocation Approach)- एक संतुलित (Well-balanced) पोर्टफोलिओ गुंतवणूक गुंतवणूकदाराच्या आर्थिक उद्दिष्टांशी आणि जोखीम घेण्याच्या क्षमतेशी संलग्न असली पाहिजे. कमी जोखीम असलेल्या धोरणासाठी मुदत ठेवी (FD) आणि कॉर्पोरेट बाँड्समध्ये ४०-५०% गुंतवणूक वाटप (Investment Allocation) स्थिरता आणि स्थिर उत्पन्न गुंतवणूकदरांना प्रदान करू शकते. लार्ज कॅप इक्विटीजमध्ये ३० -३५% पर्यंत जास्त जोखीम न घेता वाढीची क्षमता सुनिश्चित करते. सोन्यात १०% ते १५% गुंतवणूक चलनवाढ संरक्षण (Hedge) आणि विविधता (Diversification)प्रदान करते.
मध्यम गुंतवणूकदारांसाठी, लार्ज आणि मिड-कॅप इक्विटीजमध्ये ४०% वाटप (Allocation) वाढ आणि स्थिरता संतुलित करते, तर मुदत ठेवी आणि कॉर्पोरेट बाँड्समध्ये ३०% स्थिर परतावा प्रदान करते. सोन्यात १५% हेज म्हणून काम करते आणि आरईआयटी आणि १०% ते १५% पर्यायी गुंतवणूक रिअल असेटमध्ये एक्सपोजर आणि नवी संधी प्राप्त करून देऊ शकते. जास्त जोखीम घेण्याची क्षमता असलेल्यांसाठी, (मिड आणि स्मॉल कॅपसह) ५०-६०% इक्विटीजमध्ये गुंतवणूक परताव्याची (Returns) क्षमता वाढवू शकते. २० ते २५ % पर्यायी गुंतवणूक असूचीबद्ध स्टॉक्स (Unlisted Stocks) सारख्या पर्यायी गुंतवणुकींमध्ये गुंतवणूक करण्याची परवानगी देते ज्यामुळे मोठा परतावा गुंतवणूकदारांना मिळू शकतो. बाँड्स, सोने आणि रिअल इस्टेटमध्ये १०-१५% गुंतवणूक आपली काही जोखीम कमी करते, तर वैविध्यपूर्ण पोर्टफोलिओ (Diversified Portfolio) सुनिश्चित करते.
बाजार चक्र अपरिहार्य आहेत आणि प्रत्येक मंदी मौल्यवान धडे गुंतवणूकदारांना देऊन जाते. अलिकडच्या सुधारणांमुळे सर्व 'अंडी' एकाच टोपलीत न ठेवण्याला अधिक महत्त्व स्पष्ट झाले आहे. मालमत्ता वर्गांमध्ये विविधता आणणारे गुंतवणूकदार वाढीच्या संधी मिळवताना अस्थिरतेचा दुसरीकडे बाजारातील परिस्थितीचा सामना करण्यास अधिक चांगल्या स्थितीत असतात. स्थिर उत्पन्न असो, सोने असो, रिअल इस्टेट असो किंवा असूचीबद्ध स्टॉक असो, एक संतुलित पोर्टफोलिओ खात्री देतो की गुंतवणूकदार तेजी आणि मंदीच्या दोन्ही बाजारपेठांमध्ये आत्मविश्वासाने नेव्हिगेट करू शकतात.
