गुन्हेगार शोधण्यात होतोय एआयचा वापर

फॅमिली काऊन्सलिंग : मीनाक्षी जगदाळे

लिसांना लपलेल्या गुन्हेगारांना शोधण्यासाठी आणि त्यांचे लोकेशन (स्थान) समजण्यासाठी आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) अत्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावते.

चेहरा ओळखणारे तंत्रज्ञान (Facial Recognition Technology): सार्वजनिक ठिकाणी लावलेले सीसीटीव्ही कॅमेरे आणि ड्रोन यांच्या मदतीने गुन्हेगारांचे चेहरे ओळखण्यासाठी AI चा वापर केला जातो. जेव्हा एखादा संशयित व्यक्ती कॅमेऱ्यासमोर येतो, तेव्हा AI सॉफ्टवेअर त्याच्या चेहऱ्याची तुलना डेटाबेसमध्ये असलेल्या गुन्हेगारांच्या फोटोंशी करते. जर चेहरा जुळला, तर पोलिसांना त्वरित सूचना मिळते आणि त्याचे लोकेशन समजण्यास मदत होते. गर्दीच्या ठिकाणी किंवा दुर्गम भागांमध्ये लपलेल्या गुन्हेगारांना शोधण्यासाठी हे तंत्रज्ञान खूप उपयुक्त आहे.

डेटा अनालिसिस आणि प्रेडिक्टिव पोलीसिंग (Data Analysis and Predictive Policing): AI मोठ्या प्रमाणात डेटाचे विश्लेषण करू शकते, जसे की गुन्हेगारी रेकॉर्ड, सोशल मीडिया अॅक्टिव्हिटी, कॉल रेकॉर्ड आणि लोकेशन डेटा या माहितीच्या आधारावर AI गुन्हेगारांच्या संभाव्य ठिकाणांचा अंदाज लावू शकते.

गुन्हेगार विशिष्ट प्रकारच्या ठिकाणी लपण्याची किंवा विशिष्ट वेळी सक्रिय होण्याची शक्यता असते. AI हे पॅटर्न ओळखून पोलिसांना संभाव्य ठिकाणांवर लक्ष केंद्रित करण्यास मदत करते. याला 'प्रेडिक्टिव पोलीसिंग' म्हणतात, ज्यामुळे गुन्हे घडण्यापूर्वीच रोखता येतात किंवा गुन्हेगारांना लवकर पकडता येते.

सोशल मीडिया आणि इंटरनेट मॉनिटरिंग (Social Media and Internet Monitoring): अनेक गुन्हेगार सोशल मीडिया किंवा इंटरनेटचा वापर करून संवाद साधतात किंवा माहितीची देवाणघेवाण करतात. AI टूल्सच्या मदतीने अशा संशयास्पद हालचाली शोधता येतात. विशिष्ट शब्द, ठिकाणे किंवा लोकांचा उल्लेख तसेच संशयास्पद फोटो किंवा व्हिडिओ यांचे विश्लेषण करून AI पोलिसांना गुन्हेगारांच्या हालचाली आणि संभाव्य ठिकाणांबद्दल माहिती देऊ शकते.

लोकेशन ट्रॅकिंग (Location Tracking): गुन्हेगारांचे मोबाईल फोन किंवा इतर इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांमधून मिळणाऱ्या लोकेशन डेटाचे AI विश्लेषण करू शकते. यातून त्यांचे वर्तमान किंवा भूतकाळातील लोकेशन समजण्यास मदत होते. अनेक मोबाईल अप्लिकेशन्स आणि GPS तंत्रज्ञानाचा वापर करून गोळा केलेला डेटा AI च्या मदतीने एकत्रित करून गुन्हेगाराचा माग काढणे सोपे होते.

आवाज ओळखणारे तंत्रज्ञान (Voice Recognition Technology): जर पोलिसांकडे गुन्हेगाराच्या आवाजाचा नमुना असेल, तर AI च्या मदतीने फोन कॉल्स किंवा इतर ऑडिओ रेकॉर्डिंगमधून त्याचा आवाज ओळखता येतो. यातून गुन्हेगाराची ओळख पटण्यास आणि त्याच्या ठावठिकाणाबद्दल माहिती मिळण्यास मदत होते. ड्रोन आणि रोबोटिक्स (Drones and Robotics): AI-संचालित ड्रोन आणि रोबोट धोकादायक ठिकाणी किंवा जिथे माणसांना जाणे शक्य नाही अशा ठिकाणी पाठवून टेहळणी करता येते. हे ड्रोन आणि रोबोट्स व्हिडिओ फुटेज, थर्मल इमेजिंग (उष्णतेच्या आधारावर ओळख) आणि इतर माहिती गोळा करून पोलिसांना पाठवतात, ज्यामुळे लपलेल्या गुन्हेगारांना शोधणे सोपे होते.गुन्हेगारी नेटवर्कचे विश्लेषण (Criminal Network Analysis): AI विविध स्त्रोतांकडून मिळालेल्या माहितीच्या आधारावर गुन्हेगारांचे नेटवर्क कसे आहे, कोण कोणाशी संबंधित आहे, याचे विश्लेषण करू शकते. यातून मुख्य सूत्रधारांपर्यंत पोहोचणे आणि संपूर्ण टोळीचा पर्दाफाश करणे शक्य होते. AI चा वापर करताना काही नैतिक आणि कायदेशीर बाबी लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे.

डेटा प्रायव्हसी, चुकीची ओळख आणि तंत्रज्ञानाचा गैरवापर टाळण्यासाठी योग्य नियम आणि खबरदारी घेणे आवश्यक आहे. तसेच, AI फक्त एक साधन आहे, अंतिम निर्णय आणि कारवाई मानवी बुद्धिमत्तेने आणि कायद्याच्या चौकटीतच व्हायला हवी. आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स हे पोलिसांसाठी एक शक्तिशाली साधन आहे, ज्यामुळे गुन्हेगारांना शोधणे, त्यांचे लोकेशन समजून घेणे आणि गुन्हेगारीला आळा घालणे अधिक प्रभावीपणे करता
येऊ शकते.
meenonline@gmail.com