नवी दिल्ली : जगभरातील D2C (Direct to Consumer) कंपन्यांमध्ये गुंतवणुकीच्या बाबतीत भारताने २०२४ मध्ये दुसरे स्थान पटकावले आहे. (India ranks second globally in D2C funding) मार्केट इंटेलिजन्स प्लॅटफॉर्म ट्रॅक्सनच्या अहवालानुसार, अमेरिका पहिल्या स्थानावर असून चीन, युके आणि इटली यांना मागे टाकून भारताने दुसरे स्थान मिळवले आहे.
२०२४ मध्ये D2C क्षेत्रात एकूण ७५७ दशलक्ष डॉलर इतकी गुंतवणूक झाली. ही रक्कम २०२३ मध्ये झालेल्या ९३० दशलक्ष डॉलरपेक्षा १८ टक्क्यांनी कमी, तर २०२२ मधील १.६ अब्ज डॉलरच्या तुलनेत तब्बल ५४ टक्क्यांनी घटलेली आहे.
भारतात सध्या ११,००० हून अधिक D2C कंपन्या कार्यरत असून, यापैकी केवळ ८०० कंपन्यांनाच आतापर्यंत गुंतवणूक मिळाली आहे. या क्षेत्रात २०२१ आणि २०२२ हे दोन वर्षे सर्वाधिक गुंतवणुकीची ठरली, तर २०२४ हे वर्ष सर्वात कमी गुंतवणुकीचे ठरले आहे.
प्रारंभिक टप्प्यात गुंतवणुकीत वाढ
२०२४ मध्ये प्रारंभिक टप्प्यातील (Early-stage) गुंतवणूक ३५५ दशलक्ष डॉलर इतकी झाली असून, ही २०२३ च्या तुलनेत २५ टक्क्यांनी जास्त आहे.
बीज-टप्प्यातील (Seed-stage) गुंतवणूकही १४१ दशलक्ष डॉलरवर पोहोचली, जी २०२३ च्या तुलनेत १८ टक्क्यांनी वाढलेली आहे.
मात्र उशिरा टप्प्यातील (Late-stage) गुंतवणूक २०२४ मध्ये केवळ २६१ दशलक्ष डॉलरवर आली, जी मागील वर्षीच्या ५२६ दशलक्ष डॉलरच्या तुलनेत ५० टक्क्यांनी घटलेली आहे.
गुंतवणूकदारांमध्ये वाढती सतर्कता
गुंतवणुकीतील घट मुख्यतः जागतिक आर्थिक मंदी, एकसारख्या ब्रँड्सची भरमार, आणि ग्राहक मिळवण्याचा वाढता खर्च यामुळे असल्याचे नमूद करण्यात आले आहे.
याशिवाय, ऑफलाइन विस्ताराचा जास्त खर्च आणि नफेखोरीचा दबाव यामुळेही अनेक D2C ब्रँड्स अधिग्रहण (Acquisition) या पर्यायाकडे पाहू लागले आहेत.
ट्रॅक्सनचा निष्कर्ष
ट्रॅक्सनच्या सह-संस्थापक नेहा सिंग यांनी अहवालाच्या प्रकाशनप्रसंगी सांगितले की, “भारताचा D2C क्षेत्र हळूहळू प्रगल्भ होत आहे. आता गुंतवणूकदार नफ्याला आणि शाश्वत वाढीला अधिक प्राधान्य देत आहेत. जरी एकूण गुंतवणूक घटली असली तरी प्रारंभिक गुंतवणुकीत वाढ झाल्याने या क्षेत्रात दीर्घकालीन शक्यता पाहिल्या जात आहेत. ओएनडीसी (ONDC), स्टार्टअप इंडिया अशा सरकारी योजनाही D2C साठी मजबूत इकोसिस्टम तयार करत आहेत.”
सर्वाधिक गुंतवणूक मिळालेले क्षेत्र
२०२४ मध्ये D2C ऑर्गॅनिक ब्युटी ब्रँड्स, ऑनलाइन ज्वेलरी ब्रँड्स, आणि D2C ब्युटी ब्रँड्स हे तीन क्षेत्र सर्वाधिक गुंतवणूकदारांचे आकर्षण ठरले.
त्यातही BlueStone या दागिन्यांचे सब्स्क्रिप्शन बेस्ड ऑनलाइन ब्रँडने ७१ दशलक्ष डॉलरची Series D गुंतवणूक मिळवली, ज्यामुळे त्याचे मूल्यांकन ९६४ दशलक्ष डॉलरवर पोहोचले. ही भारतातील D2C क्षेत्रातील २०२४ मधील सर्वात मोठी गुंतवणूक ठरली आहे.