ATM in Train : पंचवटी एक्सप्रेसमध्ये एटीएमची सुविधा, रेल्वेचा अभिनव प्रयोग

मुंबई : रेल्वे प्रशासनाने एक अभिनव प्रयोग केला आहे. प्रवास पूर्ण करुन उतरल्यावर रिक्षा - टॅक्सी - कॅब - बसमधून पुढील प्रवास करण्यासाठी प्रवाशांना रोख रक्कम मोजावी लागते. ही बाब विचारात घेऊन रेल्वेने लांब पल्ल्याच्या गाड्यांमध्ये एटीएम सेवा सुरू करण्यासाठी विशेष व्यवस्था केली आहे. सध्या मुंबईहून नाशिकमार्गे मनमाडला जाणाऱ्या पंचवटी एक्सप्रेसमध्ये रेल्वेने एटीएम सेवा सुरू केली आहे. यामुळे रेल्वे प्रवासी गाडीतून उतरण्याधी खर्चासाठी थोडी रक्कम काढून घेऊ शकतील. रेल्वे प्रशासनाने पहिल्यांदाच हा प्रयोग केला आहे. या प्रयोगाला किती यश मिळते हे बघून इतर लांब पल्ल्याच्या गाड्यांचाही एटीएमची सोय देण्यासाठी विचार केला जाणार आहे. पंचवटी एक्सप्रेसमध्ये रेल्वेच्या भुसावळ विभाग आणि बँक ऑफ महाराष्ट्र यांच्या समन्वयातून एटीएम सेवा सुरू करण्यात आली आहे. पंचवटी एक्सप्रेसचे सर्व २२ डबे वेस्टिब्यूलने (रेल्वेच्या डब्यांना जोडणारा रस्ता) जोडलेले आहेत. त्यामुळे एटीएमपर्यंत सहज पोहोचता येते. ट्रेनमधील एटीएम कधी सुरू ठेवावे आणि कधी बंद ठेवावे याचे नियंत्रण रेल्वे आणि बँक ऑफ महाराष्ट्र समन्वयातून करत आहे. एटीएम ज्या ठिकाणी आहे तिथे सीसीटीव्ही कॅमेऱ्याद्वारे सतत लक्ष ठेवण्याची व्यवस्था केली आहे. पंचवटी एक्सप्रेसमधील एटीएम पैसे काढण्यासाठी तसेच चेकबुक ऑर्डर करण्यासाठी आणि स्टेटमेंट मिळविण्यासाठी देखील उपयुक्त आहे. हे एक प्रकारचे मोबाईल बँकिंगच आहे. पंचवटी एक्सप्रेसचा रेक १२०७१ मुंबई - हिंगोली जनशताब्दी एक्सप्रेससोबत शेअर केला आहे. त्यामुळे, हे एटीएम मनमाड-नाशिक मार्गाच्या पलीकडे हिंगोली येथे जाणाऱ्या लांब पल्ल्याच्या प्रवाशांसाठी देखील उपलब्ध असेल. दोन्ही गाड्या तीन रेक सामायिक करतात.

अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, जर ऑन-बोर्ड एटीएम सेवा लोकप्रिय झाली तर ती इतर प्रमुख गाड्यांमध्येही वाढवता येईल. याचा अर्थ असा की जर लोकांना हे एटीएम आवडले तर ते अधिक गाड्यांमध्ये बसवले जाईल. यामुळे प्रवाशांना मोठी सोय होईल. आता त्यांना पैसे काढण्यासाठी स्टेशनवर उतरण्याची गरज भासणार नाही. ते ट्रेनमध्येच आरामात पैसे काढू शकतील. रेल्वेचा अभिनव प्रयोग सध्या गाडी क्रमांक १२११० मनमाड–मुंबई सीएसएमटी पंचवटी एक्सप्रेसमध्ये या सेवेच्या व्यवहार्यता व कार्यक्षमतेची चाचणी सुरू आहे. ही गाडी दररोज मनमाड ते मुंबई सीएसएमटीदरम्यान धावते. एकूण २२ डब्यांच्या या गाडीची आसन क्षमता दोन हजार ३२ असून दररोज सुमारे २२०० प्रवासी मुंबई सीएसएमटीकडे प्रवास करतात. संपूर्ण गाडी वेस्टिब्यूल कनेक्टेड असल्यामुळे सर्व श्रेणीतील प्रवाशांना या एटीएमचा सहज लाभ घेता येणार आहे. या सेवेसाठी प्रवाशांच्या आसनव्यवस्थेवर किंवा सुविधांवर कोणताही परिणाम होणार नाही, कारण एटीएम कोचमधील पूर्वी न वापरलेल्या जागेत बसवण्यात येत आहे. ही संपूर्ण उपक्रम योजना भारतीय रेल्वेच्या विद्युत व यांत्रिक विभागांच्या समन्वयातून राबवली जात आहे. ही ऑनबोर्ड एटीएम सेवा प्रत्यक्षात अंमलात आल्यावर, प्रवाशांना प्रवासादरम्यान सहज आर्थिक व्यवहार करता येणार आहेत—विशेषतः ज्येष्ठ नागरिक, महिला आणि आकस्मिक गरज असलेल्या प्रवाशांसाठी ही सुविधा अत्यंत उपयुक्त ठरेल. ही एटीएम सेवा मोबाईल नेटवर्कद्वारे सतत जोडलेली राहणार असून, गाडी सुरू असतानाही खऱ्या वेळेत व्यवहार शक्य होतील. भारतीय रेल्वेच्या प्रवासी अनुभवात सातत्याने सुधारणा आणि पारंपरिक महसूल पद्धतींपलीकडे जाऊन नवकल्पना राबवण्याच्या वचनबद्धतेचा हा एक महत्त्वपूर्ण टप्पा आहे. भुसावळ विभागाला या उपक्रमाचे नेतृत्व करत असल्याचा अभिमान असून लवकरच इतर महत्वाच्या गाड्यांमध्येही ही सुविधा देण्याच्या शक्यतेचा विचार केला जात आहे, जेणेकरून रेल्वे प्रवास अधिक सोयीस्कर, सुरक्षित आणि प्रवाशीहितकारी होईल.