संघर्षाचे दुसरे नाव केली होम्स

दी लेडी बॉस – अर्चना सोंडे

केली होम्सचा जन्म १९ एप्रिल १९७० रोजी केंटमधील पेम्बरी येथे झाला. तिचे संगोपन तिची आई पॅमने केले. केलीचे वडील ती एक वर्षाची होण्यापूर्वीच सोडून गेले होते. केली जन्माला आली तेव्हा तिची आई फक्त १७ वर्षांची होती. केलीची दत्तक म्हणून काही कुटुंबाने जबाबदारी घेतली. तिची आई मात्र केलीचा सांभाळ करण्यावर ठाम होती. केली चार वर्षांची असताना तिच्या आईने मिक होम्सशी लग्न केले. केली आपले सावत्र पिता होम्स यांनाच तिचे खरे वडील मानत असे.

केलीने टोनब्रिजमधील ह्यू क्रिस्टी कॉम्प्रिहेन्सिव्ह स्कूलमध्ये शिक्षण घेतले. शिक्षणात तिला गती नव्हती. मात्र ती एक प्रतिभावान खेळाडू होती. १२ वर्षांची असताना टोनब्रिज अॅथलेटिक्स क्लबमध्ये ती सामील झाली, जिथे तिला डेव्हिड अर्नोल्ड यांनी प्रशिक्षण दिले. १९८३ मध्ये होम्सने इंग्लिश स्कूल्स १५०० मीटरचे विजेतेपद जिंकून तिच्या मध्यम अंतराच्या प्रतिभेची झलक दाखवली. पैसे नसल्या कारणाने ती पूर्णवेळ अ‍ॅथलेटिक्समध्ये जाऊ शकली नाही. वयाच्या १६ व्या वर्षी तिने शाळा सोडली, एका दुकानात आणि एके ठिकाणी नर्सिंग असिस्टंट म्हणून काम केले. त्यानंतर वयाच्या १८ व्या वर्षी ती सैन्यात भरती झाली.

सुरुवातीला केली सैन्यात ट्रक ड्रायव्हर होती. त्यानंतर ती शारीरिक प्रशिक्षण प्रशिक्षक बनली आणि सार्जंटचा दर्जा मिळवला. सैन्यात असताना होम्स धावत राहिली. योग्य स्पर्धा शोधण्यासाठी तिला पुरुषांच्या १५०० मीटरमध्ये भाग घ्यावा लागला. केवळ धावण्याच्या शर्यती जिंकण्यावर ती समाधान मानत नव्हती. होम्स ब्रिटिश आर्मी ज्युडो चॅम्पियन देखील बनली.

१९९२ ची ऑलिम्पिक पाहिल्यामुळे केली होम्सला पुन्हा एकदा गांभीर्याने प्रशिक्षण घेण्याची प्रेरणा मिळाली. पुढील पाच वर्षे तिने तिच्या लष्करी कारकिर्दीशी अ‍ॅथलेटिक्सची सांगड घातली. तिचा प्रभाव तत्काळ दिसून आला, तिने मध्यम अंतरासाठी राष्ट्रीय विजेतेपदे जिंकली आणि १९९३ च्या जागतिक अजिंक्यपद स्पर्धेत ८०० मॅट धावण्यासाठी पात्रता मिळवली. पुढच्या वर्षी होम्सने जेव्हा १९९४ च्या कॅनडामधील राष्ट्रकुल स्पर्धेत १५०० मीटरमध्ये सुवर्णपदक जिंकले, यापूर्वी युरोपियन अजिंक्यपद स्पर्धेत त्याच अंतरावर रौप्यपदक जिंकले होते.

१९९५ मध्ये होम्सने स्वीडनमधील गोथेनबर्ग येथे झालेल्या जागतिक अजिंक्यपद स्पर्धेत रौप्य आणि कांस्यपदक जिंकले. पुढील एका वर्षात तिने ८०० मीटर आणि १००० मीटरचे ब्रिटिश विक्रमही मोडले आणि १९९६ मध्ये अमेरिकेत झालेल्या अटलांटा ऑलिंपिकसाठी तिला स्थान मिळाले. मात्र तिचं दुखणं पुन्हा उफाळून आलं. स्ट्रेस फ्रॅक्चरमुळे तिला स्पर्धा करण्यासाठी कॉर्टिसोन इंजेक्शनची आवश्यकता होती. जरी ती १५०० मीटरच्या अंतिम फेरीपर्यंत झुंजली असली तरी, चौथ्या स्थानावर राहिल्यामुळे होम्सला पदक मिळणे कठीण झाले. १९९७ मध्ये तिने सैन्याला पूर्णवेळ प्रशिक्षणासाठी सोडून धावण्यावर पूर्णपणे लक्ष केंद्रित करण्याचा निर्णय घेतला.

त्याच वर्षी ती १५०० मीटरपेक्षा जास्त धावण्याचा ब्रिटिश विक्रम तिच्या नावावर नोंदला गेला. सुवर्णपदकाची दावेदार म्हणून अथेन्स वर्ल्ड चॅम्पियनशिपमध्ये ती निवडली गेली. दुर्दैवाने, हीट्समध्ये तिचा तिला पुन्हा दुखापत झाली, ज्यामुळे केली होम्स आणि तिच्या चाहत्यांच्या तिच्या पहिल्या जागतिक विजेतेपदाच्या आशा लवकरच संपुष्टात आल्या. पुढील चार-पाच वर्षे होम्ससाठी कठीण ठरणार होती कारण दुखापत आणि आजारपण तिच्या महत्त्वाकांक्षांना धक्का देत होते. पोटाची शस्त्रक्रिया, ग्रंथीचा ताप आणि स्नायू फुटणे या समस्यांना केलीला तोंड द्यावे लागले. या सर्व अडचणींदरम्यान केली होम्स १९९८ च्या राष्ट्रकुल स्पर्धेत ८०० मीटरपेक्षा जास्त धावण्याच्या शर्यतीत रौप्यपदक जिंकू शकली. चार वर्षांनंतर मँचेस्टरमधील घरच्या मैदानावर त्याच अंतरासाठी सुवर्णपदक जिंकले. सततच्या दुखापतींमुळे ती १५०० मीटरपेक्षा जास्त धावण्यासाठी आवश्यक असलेली सहनशक्ती प्रशिक्षण घेऊ शकली नाही म्हणून होम्स ८०० मीटर स्पर्धेत लक्ष केंद्रित करत होती.

केली होम्सने २००० च्या ऑस्ट्रेलियातील सिडनी येथे झालेल्या ऑलिम्पिकमध्ये शानदार पुनरागमन केले, या ऑलिम्पिकमध्ये तिने कांस्यपदक जिंकले; परंतु पुढच्या वर्षी पोटाची शस्त्रक्रिया करून ती जागतिक अजिंक्यपद स्पर्धेत सहाव्या स्थानावर राहिली. २००२ मध्ये तिने प्रशिक्षक बदलण्याचा निर्णय घेतला, १८ वर्षांनंतर डेव्ह अर्नोल्डला सोडून मार्गो जेनिंग्जसोबत काम केले. होम्सने दक्षिण आफ्रिकेत तिची मैत्रीण मारिया मुटोलासोबत प्रशिक्षण घेण्यास सुरुवात केली, जी स्वतः एक जागतिक दर्जाची खेळाडू होती.

अथेन्स ऑलिम्पिकच्या तयारीत होम्सने तीन नवीन वैयक्तिक सर्वोत्तम कामगिरी केली आणि २००३ च्या जागतिक अजिंक्यपद स्पर्धेत ८०० मीटर धावण्यात रौप्यपदक जिंकले, तरीही स्पर्धेपूर्वी पुन्हा दुखापतींचा सामना करावा लागला. अथेन्स २००४ हा केली होम्ससाठी अॅथलेटिक्समधील निर्णायक क्षण होता. गत वर्षांमध्ये मोठ्या स्पर्धांपूर्वी झालेल्या सर्व दुखापतीमधून ती सावरली. तिची मैत्रीण मुटोला ८०० मीटर धावण्याच्या शर्यतीत संभाव्य विजेता मानली जात होती, होम्सने विजय मिळवण्यासाठी दृढ राहिली. पाच दिवसांनी होम्सने १५०० मीटर सुवर्णपदक जिंकून इतिहास रचला. ऑलिम्पिक मध्यम अंतर दुहेरी गाठणारी ती फक्त तिसरी महिला होती. होम्सने ऐतिहासिक दोन वैयक्तिक सर्वोत्तम धावण्याच्या स्पर्धा केल्या होत्या, ज्यामध्ये १५०० मीटरचा एक नवीन ब्रिटिश विक्रम समाविष्ट होता. १९२० मध्ये अल्बर्ट हिलनंतर ऑलिम्पिक मध्यम अंतर दुहेरी गाठणारी ती पहिली ब्रिटिश खेळाडू होती.

लहानपणापासून ऑलिम्पिक पदकाचे पहिलेले स्वप्न पूर्ण झाल्यावर होम्सने २००५ मध्ये ट्रॅकवरून निवृत्ती घेतली. निवृत्त झाली त्याच वर्षी तिला लॉरियस स्पोर्ट्सवुमन ऑफ द इयर म्हणून गौरवण्यात आले, २००४ मध्ये तिच्या दुहेरी सुवर्ण यशानंतर तिला बीबीसी स्पोर्ट्स पर्सनॅलिटी ऑफ द इयर (व्हर्जिनिया वेड इ.) हा किताब देण्यात आला.
२००८ मध्ये केली होम्सने डेम केली होम्स ट्रस्ट नावाची एक चॅरिटी स्थापन केली जी अॅथलेटिक्सचा वापर वंचित तरुणांना शिक्षण, प्रशिक्षण आणि रोजगाराच्या संधींमध्ये मदत करण्यासाठी करते. होम्सने दहा वर्षे कॅम्प फॉर केली उपक्रम देखील चालवला ज्याचा उद्देश तरुण खेळाडूंना मार्गदर्शन करणे, त्यांना शिक्षणाद्वारे आणि खेळातील तिच्या स्वतःच्या आणि इतर निवृत्त खेळाडूंच्या अनुभवातून शिकून त्यांचे करिअर विकसित करण्यास मदत करणे होता. होम्स ही एक अतिशय लोकप्रिय प्रेरक वक्ता देखील आहे ज्याची स्वतःची जीवनकथा आणि ध्येये साध्य करण्यासाठी अडचणींवर मात करण्याचा अनुभव श्रोत्यांना प्रेरणा देऊ शकते. संघर्ष ही यशाची पायरी आहे हे केलीने सिद्ध केले.