विवर ३.८५ अब्ज वर्षांपूर्वी तयार झालेले असल्याचा अंदाज
नवी दिल्ली : चांद्रयान-३ (Chandrayaan-3) चंद्रावरील सर्वात जुन्या विवरांपैकी एकावर उतरले आहे, असा अंदाज चंद्र मोहिमा आणि उपग्रहांच्या प्रतिमांचे विश्लेषण करणाऱ्या शास्त्रज्ञांनी लावला आहे. शास्त्रज्ञांच्या टीममध्ये भौतिक संशोधन प्रयोगशाळा आणि भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (इस्रो), अहमदाबाद येथील संशोधकांचाही समावेश आहे.
भौतिक संशोधन प्रयोगशाळेच्या प्लॅनेटरी सायन्स विभागातील सहयोगी प्राध्यापक एस विजयन यांनी सांगितले की, हे विवर ३.८५ अब्ज वर्षांपूर्वी नेक्टेरियन काळात तयार झाले होते. नेक्टेरियन कालावधी हा चंद्राच्या इतिहासातील सर्वात जुन्या काळांपैकी एक आहे.
एस विजयन यांनी वृत्तसंस्थेला सांगितले की, चांद्रयान-३ लँडिंग साइट एक अद्वितीय भूवैज्ञानिक सेटिंग आहे. याआधी इतर कोणतेही मिशन तिथे गेले नव्हते. चांद्रयान-३ च्या प्रज्ञान रोव्हरमधील प्रतिमा या अक्षांशावरील चंद्राच्या पहिल्या प्रतिमा आहेत. चंद्र कालांतराने कसा बदलला हे फोटो दर्शवतात. भारताने १४ जुलै २०२३ रोजी दुपारी ३:३५ वाजता आंध्र प्रदेशातील श्रीहरिकोटा येथून चांद्रयान-३ लाँच केले. २२ दिवसांनंतर, ५ ऑगस्ट रोजी ते चंद्राच्या कक्षेत पोहोचले.
चांद्रयान-३ प्रक्षेपणानंतर ४१ व्या दिवशी २३ ऑगस्ट रोजी चंद्रावर उतरले. यासह भारत चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर उतरणारा पहिला देश ठरला आहे.
कोणत्याही ग्रह, उपग्रह किंवा इतर खगोलीय वस्तूंवरील मोठ्या खड्ड्याला विवर म्हणतात. हे विवर ज्वालामुखीच्या उद्रेकाने तयार होतात. याशिवाय उल्कापिंड दुसऱ्या शरीरावर आदळल्यास विवरही तयार होतात. विवरातून बाहेर पडणाऱ्या पदार्थाला इजेक्टा म्हणतात.एस विजयन म्हणाले की, इजेक्टाची निर्मिती ही वाळूवर बॉल फेकल्यावर तिथून काही वाळू बाहेर पडण्यासारखीच असते. त्या वाळूचे रूपांतर बाहेरील एका छोट्या ढिगाऱ्यात होते.चंद्रयान-3 ने पाठवलेल्या छायाचित्रांवरून असे दिसून आले आहे की चंद्रावरील सर्वात मोठे आणि प्रसिद्ध खोरे असलेल्या दक्षिण ध्रुव-एटकेन बेसिनमधून बाहेर काढलेल्या सामग्रीखाली अर्धा विवर गाडला गेला आहे.
