गुंतवणुकीचे साम्राज्य – डॉ. सर्वेश सुहास सोमण
- थमिक मार्केट आणि दुय्यम मार्केटमधील फरक
जेव्हा कंपनी सुरुवातीच्या सार्वजनिक ऑफरसह (आयपीओ) बाहेर पडेल तेव्हा त्याला प्राथमिक मार्केट म्हणतात. आयपीओचा सामान्य उद्देश शेअर मार्केटमध्ये स्टॉक सूचीबद्ध करणे आहे. एकदा शेअर सूचीबद्ध झाल्यानंतर आणि खरेदी केल्यानंतर, ते दुय्यम मार्केटमध्ये पुढे ट्रेड करण्यास सुरुवात करते.
- मार्केटमध्ये शेअर्सची किंमत कशी असते?
मागणी आणि पुरवठ्याच्या सामान्य नियमांनुसार मार्केट किंमत निर्धारित करते. सामान्यपणे, जेव्हा कंपनी जलद वाढते किंवा ते खूपच चांगले नफा कमवते किंवा नवीन ऑर्डर मिळवते तेव्हा शेअर किंमत वाढते. स्टॉकची मागणी वाढल्याने अधिक निवेशक जास्त किमतीत स्टॉक खरेदी करतात आणि त्याचप्रमाणे किंमत वाढते. कंपन्यांना मोठ्या प्रकल्पांचा वापर करण्यासाठी पैसे आवश्यक आहेत. ते बाँड्सच्या इश्यूद्वारे हे उभारतात आणि बाँडधारकांना प्रकल्पावर केलेल्या नफ्याद्वारे परतफेड केली जाते. बाँड्स हा एक प्रकारचा फायनान्शियल साधन आहे जिथे अनेक निवेशक कंपन्यांना पैसे देतात.
- स्टॉक इंडायसेस म्हणजे काय?
स्टॉक एक्सचेंजमध्ये सूचीबद्ध कंपन्यांकडून, इंडेक्स तयार करण्यासाठी काही सारखेच स्टॉक एकत्रित केले जातात. वर्गीकरण कंपनीच्या आकार, उद्योग, मार्केट कॅपिटलायझेशन किंवा इतर श्रेणीच्या आधारावर असू शकते. सेन्सेक्स हा ३० कंपन्यांच्या शेअर्सचा समावेश असलेला सर्वात जुना इंडेक्स आहे आणि फ्री-फ्लोट मार्केट कॅपिटलायझेशनच्या जवळपास ४५% प्रतिनिधित्व करतो. निफ्टीमध्ये ५० कंपन्यांचा समावेश होतो आणि त्यांच्या फ्री-फ्लोट मार्केट कॅपच्या अंदाजे ६२% अकाउंटचा समावेश होतो. इतरांमध्ये बँकेक्स, बीएसई मिडकॅप किंवा बीएसई स्मॉल कॅप सारख्या मार्केट कॅप इंडायसेस आणि इतरांचा समावेश होतो.
- ऑफलाईन ट्रेडिंग म्हणजे काय आणि ऑनलाईन ट्रेडिंग काय आहे?
ऑनलाईन ट्रेडिंग म्हणजे तुमच्या कार्यालयात किंवा तुमच्या घरी बसून इंटरनेटवर शेअर्स खरेदी आणि विक्री करणे आहे. तुम्हाला केवळ तुमच्या ट्रेडिंग अकाउंटमध्ये लॉग-इन करणे आवश्यक आहे आणि तुम्ही शेअर्सची खरेदी आणि विक्री करू शकता. ऑफलाईन ट्रेडिंग ही तुमच्या ब्रोकरच्या ऑफिसला भेट देऊन किंवा तुमच्या ब्रोकरला टेलिफोन करून ट्रेडिंग करणे आहे.
- कोणीही शेअर मार्केटमध्ये शेअर्स खरेदी आणि विक्री करू शकतो का?
करारामध्ये प्रवेश करण्यास सक्षम असलेली कोणतीही व्यक्ती मार्केटमध्ये शेअर्स खरेदी आणि विक्री करू शकते. तुम्हाला ब्रोकरसह ट्रेडिंग अकाउंट उघडणे आवश्यक आहे आणि ट्रेडिंग अकाउंट उघडल्यानंतर तुम्ही स्टॉक मार्केटमध्ये शेअर्स खरेदी आणि विक्री करू शकता.
- सेबी म्हणजे काय?
सेबी म्हणजे सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया. बॉर्समध्ये अंतर्निहित जोखीम असल्याने, मार्केट रेग्युलेटर आवश्यक आहे. सेबी या शक्तीने प्रदान केली जाते आणि मार्केटचे विकास करण्याची तसेच रेग्युलेट करण्याची जबाबदारी आहे. मूलभूत उद्दिष्टांमध्ये निवेशक स्वारस्य संरक्षित करणे, शेअर मार्केट विकसित करणे आणि त्याचे काम रेग्युलेट करणे यांचा समावेश होतो. ट्रेडिंग यंत्रणा भारतातील अधिकांश ट्रेडिंग बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज आणि नॅशनल स्टॉक एक्सचेंजवर केले जाते. या दोन्ही स्टॉक एक्सचेंजमध्ये ऑनलाईन इलेक्ट्रॉनिक मर्यादा ऑर्डर बुकद्वारे ट्रेडिंग केले जाते.
याचा अर्थ असा की, खरेदी आणि विक्री ऑर्डर ट्रेडिंग कॉम्प्युटरद्वारे मॅच केले जातात. भारतीय स्टॉक मार्केट हे ऑर्डर-द्रिवेन आहे जेथे खरेदीदार आणि विक्रेते अनामिक राहतात, जे सर्व निवेशकांना अधिक पारदर्शकता प्रदान करतात.
(सूचना : लेखकाची तसेच त्यांच्या जवळच्या नातेवाइकांची लेखात सुचवित असलेल्या कंपन्यांच्या शेअर्समध्ये कोणतीही गुंतवणूक नाही किंवा सुचविलेल्या कंपन्यांशी लेखकाचा कुठलाही संबंध नसून कंपनीकडून कोणतेही मानधन किंवा भेटवस्तू घेतलेली नाही)