गुंतवणुकीचे साम्राज्य : डॉ. सर्वेश सुहास सोमण
आयपीओचे पूर्ण नाव आहे-इनिशियल पब्लिक ऑफर. आयपीओमध्ये, खासगी मालकीची कंपनी सार्वजनिक होण्याचा निर्णय घेते. ही एक अशी प्रक्रिया आहे, जिथे शेअर्स स्टॉक एक्स्चेंजमध्ये सूचीबद्ध केले जातात आणि सामान्य लोक त्यांचा सहजपणे व्यापार करू शकतात. आजकाल बाजारपेठा आगामी आयपीओने भरल्या आहेत, त्यामुळे हुशार गुंतवणूकदार त्यामध्ये परिश्रमपूर्वक गुंतवणूक करून, भरपूर रक्कम कमवू शकतात.
आयपीओ प्रक्रिया
एकदा खासगी कंपनीने सार्वजनिक होण्याचा निर्णय घेतला की, ती आयपीओची प्रक्रिया सुरू करते. प्रक्रियेस साधारणपणे नऊ महिने ते एक वर्ष लागतात. सिक्युरिटी एक्स्चेंज बोर्ड ऑफ इंडियामध्ये नोंदणी या टप्प्यात, कंपनी आणि अंडररायटरची टीम SEBI कडे मसुदा सादर करतात. हा मसुदा कंपनीला जनतेकडून पैसे का उभारायचे आहे, याचे कारण स्पष्ट करतो. SEBI या अहवालाची छाननी करते आणि कंपनीची पार्श्वभूमी तपासते. डेटा SEBI च्या मार्गदर्शक तत्त्वांचे पालन करत असल्यास, मसुदा मंजूर केला जातो अन्यथा नाकारला जातो.
आयपीओचा प्रकार आणि किंमत ठरवली जाते.
SEBI ने रेड हेरिंग प्रॉस्पेक्टसला मान्यता दिल्यानंतर, कंपनी आणि अंडररायटर शेअर्सची किंमत आणि इश्यूच्या प्रकारावर निर्णय घेतात. विशिष्ट तारखेला, कंपनी लोकांसाठी शेअर्स उपलब्ध करून देते. ही अर्ज प्रक्रिया तीन ते पाच कामकाजाच्या दिवसांसाठी खुली ठेवली जाते. गुंतवणूकदार ASBA प्रक्रिया (ब्लॉक केलेल्या रकमेद्वारे समर्थित अर्ज) वापरून आयपीओ अर्ज भरू शकतात. ते ज्या किमतीला खरेदी करू इच्छितात, ते निर्दिष्ट करू शकतात आणि अर्ज सबमिट करू शकतात. जर अर्ज बुक बिल्डिंग इश्यू असेल, तर रिटेल गुंतवणूकदाराने कट ऑफ प्राइसवर अर्ज करणे आवश्यक आहे.
इश्यूची किंमत ठरवली जाते आणि शेअर्सचे वाटप केले जाते. सबस्क्रिप्शन कालावधी संपेपर्यंत अंडररायटर प्रतीक्षा करतात. नंतर ते कंपनीशी चर्चा करतात आणि कोणत्या किमतीला शेअर्सचे वाटप करायचे ते ठरवतात. ही किंमत शेअरची मागणी आणि अर्जदारांनी व्यक्त केलेली किंमत यावरून ठरवली जाईल. आयपीओ वाटपाची किंमत निश्चित झाल्यावर, गुंतवणूकदारांना शेअर्सचे वाटप केले जाते.
शेवटचा टप्पा म्हणजे स्टॉक एक्स्चेंजवर शेअर्सचे लिस्टिंग करणे
ज्या गुंतवणूकदारांनीआयपीओचे सबस्क्रिप्शन घेतले होते, त्यांना त्यांच्या डीमॅट खात्यात शेअर्सचे वाटप मिळते आणि त्यांच्या बँक खात्यातून समतुल्य रक्कम डेबिट केली जाते. जर इश्यू ओव्हरसबस्क्राइब झाला असेल, तर सर्व अर्जदारांना शेअर्सचे वाटप केले जात नाही. ज्या गुंतवणूकदारांना वाटप मिळत नाही, त्यांचे फंड अनब्लॉक केले जातात. गेले अनेक दिवस सुरू असणाऱ्या तेजीला या आठवड्यात लगाम लागला. पुढील आठवड्याचा विचार करता, निफ्टीची दिशा अजूनही तेजीची असून, गती मात्र मंदीची आहे. पुढील आठवड्यात बजेट येणार असल्याने, त्याकडेही बाजाराचे लक्ष असेल. अल्पमुदतीचा विचार करता निफ्टीची २४८५० ही महत्वाची विक्री पातळी असून २४१५० ही अत्यंत महत्त्वाची आधार पातळी आहे. त्यामुळे या पातळ्या लक्षात घेऊनस त्यानुसार नियोजन करणे आवश्यक आहे.
(सूचना : लेखकाची तसेच त्यांच्या जवळच्या नातेवाइकांची लेखात सुचवित असलेल्या कंपन्यांच्या शेअर्समध्ये कोणतीही गुंतवणूक नाही किंवा सुचविलेल्या कंपन्यांशी लेखकाचा कुठलाही संबंध नसून कंपनीकडून कोणतेही मानधन किंवा भेटवस्तू घेतलेली नाही.)