- अर्थसल्ला : महेश मलुष्टे, चार्टर्ड अकाऊंटंट.
जीएसटी रिटर्न, हे फॉर्म आहेत जे वस्तू आणि सेवा कर (GST) कायद्यांतर्गत नोंदणीकृत करदात्याने नोंदणी केलेल्या प्रत्येक जीएसटी, आयएनसाठी फाइल करणे आवश्यक आहे. तसेच, करदात्याने नियमितपणे रिटर्न भरल्यास जीएसटी आयएनची स्थिती सक्रिय राहते. जी.एस.टी नियमांनुसार २२ प्रकारचे जीएसटी रिटर्न निर्धारित केले आहेत. त्यापैकी फक्त ११ जीएसटी रिटर्न सक्रिय आहेत, तर ४ निलंबित आहेत आणि ८ फक्त पाहण्यासारखे आहेत. व्यवसाय/व्यावसायिकांनी जीएसटी रिटर्नची संख्या आणि प्रकार नोंदणीकृत करदात्याच्या प्रकारावर आधारित आहेत. या प्रकारांमध्ये नियमित करदाते, रचना करपात्र व्यक्ती, ई-कॉमर्स ऑपरेटर, टी.डी.एस कपात करणारे, अनिवासी करदाते, इनपुट सेवा वितरक (ISD), प्रासंगिक करपात्र व्यक्ती इत्यादींचा समावेश होतो. आजच्या लेखात जीएसटी कायद्याअंतर्गत काही महत्त्वाच्या फॉर्मबद्दल माहिती देणार आहे.
जीएसटीआर-१
जी. एस. टी. आर १ हा वस्तू आणि सेवांच्या सर्व बाह्य पुरवठ्याच्या तपशिलांचा अहवाल देण्यासाठी सादर केला जाणारा परतावा आहे. दुसऱ्या शब्दात सांगायचे तर, त्यात कर कालावधीसाठी विक्री व्यवहारांवर उभारलेल्या पावत्या आणि डेबिट-क्रेडिट नोट्स असतात. जीएसटी आर-१ हे सर्व करदात्यांनी दाखल केले पाहिजे, जे जीएसटी अंतर्गत नोंदणीकृत आहेत. ज्यात प्रासंगिक करपात्र व्यक्तींचा समावेश आहे.
विक्री बीजकांमध्ये केलेल्या कोणत्याही सुधारणा, अगदी मागील कर कालावधीशी संबंधित, जीएसटी अंतर्गत नोंदणीकृत सर्व पुरवठादार किंवा विक्रेत्यांद्वारे जीएसटीआर-१ रिटर्नमध्ये नोंदवणे आवश्यक आहे.
जीएस.टी. आर १ ची फाइलिंग वारंवारता सध्या खालीलप्रमाणे आहे :
मासिक, दर महिन्याच्या ११ तारखेपर्यंत – जर व्यवसायाची वार्षिक एकूण उलाढाल रु. ५ कोटींपेक्षा जास्त असेल किंवा त्रैमासिक योजनेची निवड केली नसेल.
त्रैमासिक, दर तिमाहीनंतर महिन्याच्या १३ तारखेपर्यंत – जर व्यवसायाने त्रैमासिक योजनेची निवड केली असेल.
जीएसटीआर – २ए…
जी.एस.टी.आर २ए, हे केवळ-दृश्य डायनॅमिक जीएसटी रिटर्न आहे. जो वस्तू आणि सेवा प्राप्तकर्त्यासाठी किंवा खरेदीदारासाठी संबंधित आहे. त्यात वस्तू आणि सेवांच्या सर्व आवक पुरवठ्याचा तपशील असतो. म्हणजे कर कालावधी दरम्यान जीएसटी नोंदणीकृत पुरवठादारांकडून केलेल्या खरेदी.
संबंधित पुरवठादारांनी त्यांच्या जी.एस.टी.आर. १ रिटर्नमध्ये दाखल केलेल्या डेटावर आधारित डेटा स्वयंचलितपणे भरलेला असतो. पुढे, त्रैमासिक करदात्याने इन्व्हॉइस फर्निशिंग फॅसिलिटीमध्ये दाखल केलेला डेटा देखील ऑटो-फिल्ड होतो.
जी.एस.टी.आर. २-ए ,हे केवळ वाचनीय रिटर्न असल्याने, त्यात कोणतीही कारवाई करता येत नाही. तथापि, खरेदीदारांकडून प्रत्येक आर्थिक वर्षासाठी, एकाधिक कर कालावधीत अचूक इनपुट टॅक्स क्रेडिट (आटीसी)चा दावा करण्यासाठी संदर्भित केले जाते. कोणतेही बीजक गहाळ झाल्यास, खरेदीदार विक्रेत्याशी त्यांच्या जीएसटीआर – १ मध्ये वेळेवर अपलोड करण्यासाठी संवाद साधू शकतो.
जी. एस. टी. आर – २बी…
जी. एस. टी. आर – २बी, हा पुन्हा एकदा पाहण्याजोगा स्थिर जीएसटी रिटर्न आहे, जो वस्तू आणि सेवांच्या प्राप्तकर्त्यासाठी किंवा खरेदीदारांसाठी महत्त्वाचा आहे. ऑगस्ट २०२० पासून दर महिन्याला तो उपलब्ध असतो आणि जेव्हाही परत तपासला जातो, तेव्हा त्या कालावधीसाठी सतत आयटीसी डेटा असतो.
मागील महिन्यासाठी जी. एस. टी. आर – १ भरण्याच्या तारखेपासून चालू महिन्यासाठी जीएसटी आर – १ दाखल करण्याच्या तारखेपर्यंत आयटीसी तपशील समाविष्ट केले जातील. रिटर्न दर महिन्याच्या १२ तारखेला उपलब्ध करून दिला जातो, जीएसटीआर-३बी भरण्यापूर्वी पुरेसा वेळ देऊन, जिथे आयटीसी घोषित केले जाते.
जीएसटीआर – ३बी…
जीएसटीआर – ३बी ही मासिक स्व-घोषणा दाखल करायची आहे, ज्यामध्ये सर्व जावक पुरवठा, दावा केलेला इनपुट टॅक्स क्रेडिट, कर दायित्व निश्चित केलेले आणि भरलेले कर यांचा सारांशित तपशील सादर केला जातो.
जीएसटी अंतर्गत नोंदणीकृत सर्वसामान्य करदात्यांनी जीएसटी आर-३बी दाखल केली पाहिजे. जीएसटी आर – ३बी दाखल करण्यापूर्वी विक्री आणि इनपुट टॅक्स क्रेडिटचे तपशील हे जीएसटीआर – १ आणि जी. एसटीआर – २बी सह प्रत्येक कर कालावधीत जुळले पाहिजेत. डेटांमधील विसंगती ओळखण्यासाठी जीएसटी सामंजस्य महत्त्वपूर्ण आहे. ज्यामुळे भविष्यात जीएसटी आर नोटीस येऊ शकतात किंवा जीएसटी नोंदणीचे निलंबन देखील होऊ शकते.
जीएसटी आर – ३बीची फाइलिंग वारंवारता सध्या खालीलप्रमाणे आहे :
(a) मासिक, त्यानंतरच्या महिन्याची २० तारीख- मागील आर्थिक वर्षात एकूण उलाढाल रु. ५ कोटींपेक्षा जास्त असलेल्या करदात्यांसाठी किंवा अन्यथा पात्र आहेत; परंतु तरीही त्रैमासिक योजनेची निवड रद्द केली आहे.
(b) त्रैमासिक, राज्यांच्या ‘एक्स’ श्रेणीसाठी तिमाहीनंतर महिन्याच्या २२ तारखेला आणि राज्यांच्या ‘वाय’ श्रेणीसाठी तिमाहीनंतर महिन्याच्या २४ तारखेला – रुपये ५ कोटी किंवा त्यापेक्षा कमी उलाढाल असलेल्या करदात्यांना आणि त्रैमासिक योजनेत निवडलेल्या करदात्यांना. जी.एस.टी. कायद्या अंतर्गत नोंदणीकृत व्यावसायिकाने इतर फॉर्मचा देखील बारकाईने अभ्यास करणे गरजेचे आहे.
Mahesh.malushte @gmail.com
Get latest Marathi News, Maharashtra News and Latest Mumbai News from Politics, Sports, Entertainment, Business and local news from Mumbai and All cities of Maharashtra