“२०२३ मधील जागतिक आरोग्य” भाग – २

• हेल्थ केअर: डॉ. लीना राजवाडे

कमी आणि मध्यम-उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये उच्च उत्पन्न असलेल्या देशांपेक्षा वाईट आरोग्य परिणामांचा अनुभव येतो.

२०२३ मध्ये, सर्वात गंभीर आरोग्यविषयक समस्या बनू शकतील, अशा आणखी काही विषयांकडे आपले लक्ष वेधण्याचा प्रयत्न आजच्या लेखातून करते आहे.

* लोअर रेस्पिरेटरी इन्फेक्शन –
२०२३ सालात “लोअर रेस्पिरेटरी इन्फेक्शन (LRI), विशेषत: रेस्पिरेटरी सिंसिटिअल व्हायरस (RSV) आणि इन्फ्ल्यूएन्झा, या विषाणूजन्य लोअर रेस्पिरेटरी इन्फेक्शनमध्ये लक्षणीय वाढ होताना
दिसते आहे.”

“आम्ही २०२० मध्ये इन्फ्ल्यूएन्झा आणि RSV संसर्गामध्ये सामान्यपणे घट पाहिली आहे. कारण, मास्क वापरणे आणि सामाजिक अंतर यांसारख्या कोविड-१९ शमन उपायांमुळे. या उपायांमध्ये शिथिलता आल्याने, गेल्या काही वर्षांत RSVच्या संपर्कात न आलेल्या अनेक लहान मुलांना संसर्ग होत आहे, परिणामी RSVचा उद्रेक होतो. देशांनी सर्व वयोगटातील इन्फ्ल्यूएंझाची वाढदेखील अनुभवली आहे.”

“वार्षिक इन्फ्ल्यूएंझा लसीकरण, फ्ल्यूमुळे होणारा LRI ओझे कमी करण्याची संधी देते. आरएसव्हीला प्रतिबंध करण्यासाठी अद्याप कोणतीही लस उपलब्ध नाही; परंतु लसीच्या चाचण्या सुरू आहेत. सहाय्यक प्राध्यापक आणि टीम लीड HIV, TB यावर संशोधन करणारे वैज्ञानिकांचे हे मत आहे.”
“COVID-१९ साथीच्या रोगामुळे जगभरातील आरोग्य सेवा प्रणालींमध्ये लक्षणीय व्यत्यय अनुभवल्यानंतर, श्वसन संक्रमण आणि इतर संसर्गजन्य रोगांमधील वाढ सध्याच्या जुनाट असंसर्गजन्य रोगांच्या ओझ्यामध्ये जोडली गेली आहे, ज्यामुळे रोगाचा दुहेरी भार वाढला आहे. थोडक्यात जागतिक स्तरावर याबाबत असमानता दिसून येते आहे”, असे ख्रिश्चन रझो यांचे मत आहे.

* आरोग्यामध्ये गरिबीची भूमिका – गरिबी ही आरोग्यातील असमानतेची जननी आहे. वातावरणातील बदल आणि वाढत्या हिंसाचारामुळे संसाधनांचे असमान वितरण विस्तारले आहे. कमी आणि मध्यम-उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये उच्च उत्पन्न असलेल्या देशांपेक्षा वाईट आरोग्य परिणामांचा अनुभव येतो, आयुर्मान ३४ वर्षे कमी आहे, ५ वर्षांखालील मृत्यूचे प्रमाण सुमारे १०० पट जास्त आहे, परस्पर हिंसा आणि आत्महत्येमुळे होणारे मृत्यू ३० पट जास्त आहेत आणि मृत्यूचे कारण आहे. प्रतिजैविक प्रतिकार (AMR) १२ पट जास्त आहे. मोहसेन नागवी, प्राध्यापक टीम लीड AMR यांचे संशोधन सांगते की, गरिबांचे आरोग्य, जीवन आणि मृत्यू यांवर होणाऱ्या परिणामाकडे आपण तातडीने लक्ष दिले पाहिजे.”

* आरोग्य प्रणाली मजबूत करणे – “जागतिक स्तरावर आरोग्य प्रणाली बळकट करणे ही लवचिक आरोग्य प्रणालींसाठी आवश्यक असलेली एक महत्त्वाची बाब आहे. कोविड-१९ महामारीच्या तीव्र टप्प्यानंतर देशांनी त्यांच्या संसाधनांवर आणि लक्षांवर पुन्हा लक्ष केंद्रित केलंय.”
अँजेला एसी मीका या वॉशिंग्टन विद्यापीठातील इन्स्टिट्यूट फॉर हेल्थ मेट्रिक्स अँड इव्हॅल्युएशन (IHME) मध्ये सहाय्यक प्राध्यापक आहेत. त्यांच्या मते, “दीर्घकालीन टिकावासाठी हस्तक्षेप स्थापित केले जातील आणि अपेक्षित परिणाम देऊ शकतील, याची खात्री करण्यासाठी, देणगीदार आणि सरकार – आर्थिक आणि मानवी संसाधने, प्रशासन संरचना, व्यवस्थापन, माहिती प्रणाली – यांच्याकडून संपूर्ण आरोग्य यंत्रणांपर्यंत दीर्घकालीन वचनबद्धतेची
गरज आहे.”

सारा वुल्फ हॅन्सन यांच्या मते, गेल्या अडीच वर्षांच्या प्राथमिक सेवा आणि हॉस्पिटल सिस्टमवर कोविड-१९ चा प्रचंड ताण पाहता, आरोग्य सेवा प्रणालीचा बॅकअप तयार करण्यावर आणि फ्रंटलाइन कामगारांना त्यांची कामे प्रभावीपणे करण्यास सक्षम करण्याकडे लक्ष दिले पाहिजे. सार्वजनिक आरोग्य नेत्यांनी आणि धोरणकर्त्यांनी साथीच्या आजारातून शिकलेल्या धड्यांवर चिंतन करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून पुढील संकटात आरोग्य सेवा प्रणाली कोसळू नये आणि ज्यांना काळजीची गरज आहे. त्यांना दर्जेदार आरोग्यसेवा मिळू शकेल, हे सुनिश्चित होईल.

* “मधुमेह हे लॅटिन अमेरिका आणि कॅरिबियनमध्ये DALY चे चौथे मुख्य कारण आहे आणि पहिल्या पाच कारणांपैकी हे एकमेव कारण आहे जे १९९० च्या तुलनेत वयोमानानुसार दरात वाढ दर्शवते. अमेरिकेत मधुमेहाचा भार आहे. विशेषत: मध्य लॅटिन अमेरिका आणि कॅरिबियन देशांत विषम वाढणारा, आणि विस्तारणारा मधुमेह हा गंभीर होत चाललेला विषय आहे.”
* रस्त्यावरील दुखापती ही अजूनही एक महत्त्वाची आणि टाळता येण्याजोगी जखम आहे. १५-४९ वयोगटातील लोकांसाठी, रस्त्याच्या दुखापती हे मृत्यूचे प्रमुख कारण आहेत. “हेल्मेट, सीटबेल्ट, एअरबॅग, वेग मर्यादा आणि दारू पिऊन वाहन चालविण्यास परावृत्त करणारे कायदे यासारखे हस्तक्षेप कार्य करतात; परंतु अंमलबजावणी ही एकमेव गोष्ट नाही जी त्यांचे यश निश्चित करते. मानवी वर्तनाने त्या धोरणांचे पालन केले पाहिजे आणि ते प्रभावी बनले पाहिजे”, असे जगभरातील प्रमुख संशोधन शास्त्रज्ञांचे मत आहे.

* DEMENTIA “लोकसंख्या वाढ आणि लोकसंख्येतील वृद्धत्वातील अपेक्षित ट्रेंडमुळे डिमेंशियाचे सार्वजनिक आरोग्य महत्त्व अधोरेखित करून जागतिक स्तरावर स्मृतिभ्रंश झालेल्या लोकांच्या संख्येत मोठी वाढ होण्याची अपेक्षा आहे. स्मृतिभ्रंश असलेल्यांची पुरेशी काळजी घेण्यासाठी, आवश्यक सहाय्य आणि आवश्यक सेवांसाठी योग्य नियोजन आवश्यक आहे.”

* लोकसंख्या – २०२३ मध्ये वृद्ध लोकसंख्येच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आरोग्य प्रणालींना अनुकूल करणे हे सर्वांसमोर असले पाहिजे. जागतिक स्तरावर, ६५ पेक्षा जास्त असलेल्या लोकसंख्येचे प्रमाण येत्या काही वर्षांत वाढण्याची अपेक्षा आहे.

* यासाठी कोणते शाश्वत उपाय करता येऊ शकतील, याविषयी जाणून घेऊ पुढील लेखात.

leena_rajwade@yahoo.com