सोरायसिस

आजच्या लेखात आपण सोरायसिस आणि त्याच्या उपचारांबद्दल जाणून घेणार आहोत आणि सोरायसिसवर उपचार करण्यासाठी अल्ट्राव्हायोलेट किरण कसे प्रभावी आहेत याबद्दलदेखील बोलू. सोरायसिस हा एक त्वचेचा रोग आहे. ज्यामध्ये खाज सुटलेल्या, खवलेयुक्त पॅचसह पुरळ उठते.

सोरायसिस कशामुळे होतो?

१. अनुवांशिक :-
आपल्याला माहीत आहे की, सोरायसिस कुटुंबांमध्ये चालतो. शास्त्रज्ञांना असे आढळून आले आहे की, ज्या लोकांमध्ये विशिष्ट जीन्स असतात त्यांना सोरायसिस होण्याची शक्यता असते.
२. रोगप्रतिकारक शक्ती : –
रोगप्रतिकारक शक्तीमध्ये काहीतरी चूक होत आहे. विशिष्ट पेशी-रक्तातील टी पेशी शरीराच्या त्वचेच्या पेशींवर हल्ला करतात. या हल्ल्यामुळे शरीरात नवीन त्वचेच्या पेशी अधिक तयार होतात.
३. पर्यावरण आणि वर्तणूक :-
काही पर्यावरणीय आणि वर्तणुकीशी संबंधित घटक सोरायसिसशी जोडलेले दिसतात. जीवाणू आणि विषाणूजन्य संसर्ग, अल्कोहोलचे सेवन आणि काही औषधे एखाद्या व्यक्तीच्या सोरायसिसच्या जोखमीवर परिणाम करू शकतात किंवा लक्षणे बिघडू शकतात. धूम्रपानामुळे सोरायसिसचा धोका आणि तीव्रता वाढते, विशेषत: हात आणि पायांच्या तळव्याच्या सोरायसिससाठी.

सोरायसिसची लक्षणे :-

सोरायसिस हे दाट, फुगलेली, लाल त्वचा, चांदीच्या रंगाची पापडी वैशिष्ट्यीकृत आहे. मुले आणि किशोरवयीन मुलांमध्ये सोरायसिस विकसित होऊ शकतो; परंतु तो प्रामुख्याने प्रौढांमध्ये होतो. महिला आणि पुरुष सारखेच प्रभावित आहेत. सोरायसिस हा संसर्ग नाही आणि तो संसर्गजन्य नाही. त्वचेवर पापडी कुठेही दिसू शकतात,
गुडघे, कोपर, पाठीची खालची बाजू, टाळू, गुप्तांग किंवा त्वचेच्या दुमड्यात, नखे. सोरायसिस सांधे प्रभावीत करते. काही लोकांमध्ये सांधेदुखी, सूज आणि जडपणा येतो, रुग्णांपैकी अर्ध्या रुग्णांना सकाळी हाडांचे सांधे कडक होणे, ३० मिनिटांपेक्षा जास्त काळ टिकतो. सोरायसिस असलेल्या सुमारे ३० टक्के लोकांना सोरायटिक संधिवात देखील विकसित होतो. सोरायटिक संधिवात विकसित करणाऱ्या बहुतेक लोकांमध्ये प्रथम सोरायसिसची त्वचेची लक्षणे दिसतात, त्यानंतर संधिवात लक्षणे दिसतात. तथापि, सुमारे १५ टक्के प्रकरणांमध्ये, सोरायसिस दिसण्यापूर्वी सांधेदुखीची लक्षणे दिसून येतात.

सोरायसिस रोग कार्यकाल –

सोरायसिस हा सामान्यतः आयुष्यभराची स्थिती असते; परंतु प्रभावी उपचाराने सामान्य त्वचा मिळवता येते. सोरायसिस नसलेल्या लोकांच्या तुलनेत सोरायसिस असलेल्या लोकांमध्ये नैराश्याचे प्रमाण जास्त असते. उदासीनता असलेल्या लोकांना त्यांच्या आजारावर चर्चा करण्यासाठी आणि सामना करण्यासाठी संभाव्य मार्ग ओळखण्यासाठी मानसशास्त्रज्ञ, क्लिनिकल सोशल वर्कर किंवा इतर थेरपिस्टच्या मदतीने फायदा होतो. नॅशनल सोरायसिस फाऊंडेशन (www.psoriasis.org) सारख्या अनेक संस्था, सोरायसिस असलेल्या लोकांना आणि त्यांच्या कुटुंबीयांना शैक्षणिक आणि मनोसामाजिक आधार देण्यासाठी उपलब्ध आहेत.

सोरायसिसबद्दलचे गैरसमज :

१. सोरायसिस संसर्गजन्य आहे?
जरी ही मिथक सर्वव्यापी आहे, तरीही ती एक मिथक आहे. “हे व्यक्ती-व्यक्ती संपर्काद्वारे किंवा शारीरिक द्रव सामायिक करून पकडले जाऊ शकत नाही. उदाहरणार्थ – अन्न किंवा पेय सामायिक करून. हे जवळच्या संपर्कातील सार्वजनिक ठिकाणी, जसे की स्विमिंग पूल किंवा सौनामध्ये इतरांद्वारे पकडले जाऊ
शकत नाही.
२. सोरायसिस म्हणजे फक्त कोरडी त्वचा नाही, हे त्याहून अधिक आहे, याचा परिणाम सांधे, नखे, मानसिक आरोग्य आणि हृदयावरही होतो. कधी कधी सोरायसिस त्वचा निकामी होण्यास कारणीभूत ठरू शकते आणि जीवघेणी स्थिती बनू शकते.
३. सोरायसिसचा एकच प्रकार आहे?
सोरायसिस म्हणजे सोरायसिस असा एक सामान्य गैरसमज आहे आणि त्यात कोणताही फरक नाही. सोरायसिसचे अनेक प्रकार आहेत. लहान ठिपक्यांपासून ते विस्तीर्ण पॅचपर्यंत संपूर्ण शरीराची त्वचा तापासह लाल होऊ शकते.
४. अस्वच्छतेमुळे सोरायसिस होतो?
नाही, नक्कीच नाही.
५. सोरायसिस बरा होऊ शकतो का?
नाही, परंतु उपचाराने दीर्घकालीन नियंत्रण शक्य आहे.
६. सोरायसिस हा एक्झिमासारखाच आहे?
एक्झिमा बहुतेकदा अॅलर्जीच्या प्रतिक्रियेवर आधारित असतो, जो सोरायसिस नाही. तसेच, इसब लहान मुलांमध्ये अधिक सामान्य आहे आणि कालांतराने अदृश्य होऊ शकतो. एक्झिमा आणि सोरायसिसला चालना देणारी अंतर्निहित यंत्रणा भिन्न आहेत. दोन्ही परिस्थितींसह, सर्वात संबंधित उपचार सुरू करण्यासाठी प्रशिक्षित हेल्थकेअर व्यावसायिकाकडून निदान करणे आवश्यक आहे.

सोरायसिस निदान :

त्वचेची तपासणी करून सोरायसिसचे निदान करता येते. कधी कधी, त्वचेची बायोप्सी किंवा स्क्रॅपिंग इतर विकारांना नाकारण्यासाठी घेतले जाऊ शकते. सोरायसिसचे निश्चितपणे निदान करू शकणारी कोणतीही रक्त चाचणी नाही.
सोरायसिस उपचार :
अनेक उपचार उपलब्ध आहेत जे त्रासदायक लक्षणे आणि रोगाचे स्वरूप कमी करू शकतात. उपचार पद्धत ही रोगाची तीव्रता, उपचाराची किंमत, सोय आणि उपचाराला व्यक्तीचा प्रतिसाद यावर अवलंबून असते. अनेकदा एकापेक्षा जास्त उपचारांची आवश्यकता असते.
१. क्रीम्स :
अ. कॉर्टिकोस्टिरॉईड
ब. कॅल्सीन्युरिन इनहिबिटर
क. व्हिटॅमिन डी अॅनालॉग
ड. रेटिनॉइड
२. तोंडी घ्यायच्या गोळ्या आणि इंजेक्शन :
अ. मेथोट्रेक्सेट
ब. सायक्लोस्पोरिन
क. अॅसिट्रेटिन
ड. टोफासिटीनिब
ई. अॅप्रेमिलास्ट
फ. जैविक इंजेक्शन
३. फोटोथेरपी :
फोटोथेरपी हा सोरायसिसचा उपचार आहे, ज्यात नैसर्गिक किंवा कृत्रिम प्रकाश किरणे (अल्ट्राव्हायोलेट) वापरतात. प्राचीन काळी, इजिप्शियन लोक त्वचेच्या विविध आजारांवर उपचार करण्यासाठी सूर्यप्रकाश वापरण्यासाठी ओळखले जात होते, तर रोमन आणि ग्रीक लोकांसह इतर सुरुवातीच्या संस्कृतींनी देखील उपचारात्मक हेतूंसाठी सूर्यप्रकाशाचा वापर केला होता. फोटोथेरपीचे अधिक अत्याधुनिक उपयोग, विशेषत: सोरायसिसच्या उपचारांसाठी, अगदी अलीकडेच झाले आहेत (२०व्या शतकाच्या सुरुवातीपासून). १९२५ मध्ये, डॉ. विल्यम गोकरमन यांनी कच्च्या कोळशाच्या आणि डांबराच्या संयोजनात अल्ट्राव्हायोलेट किरणांचा वापर करून सोरायसिसच्या उपचाराच्या फायद्यांचे
वर्णन केले.

जरी UVB आणि UVA दोन्ही सूर्यप्रकाशात आढळतात, तरी UVB सोरायसिससाठी उत्तम काम करते. अल्ट्राव्हायोलेट लाइट A (UVA) ला त्याच्या प्रभावीतेसाठी SORALEN नावाचे औषध आवश्यक आहे. तथापि, सोरायसिसचा उपचार करण्यासाठी सूर्यप्रकाश वापरण्याचा सल्ला दिला जात नाही. सोरायसिसच्या उपचारांसाठी सूर्यप्रकाश फोटोथेरपी इतका प्रभावी नाही. टॅनिंग बेड आणि सूर्याच्या अतिनील किरणांमुळे त्वचेचे नुकसान होऊ शकते, अकाली वृद्धत्व येऊ शकते आणि त्वचेच्या कर्करोगाचा धोका वाढू शकतो. होम यूव्हीबी फोटोथेरपी उपचार उपलब्ध आहे.

एक्सिमर लेसर :
यूव्हीबी फोटोथेरपीचा हा नवीन विकास आहे. यूव्हीबी थेरपीमध्ये तरंगलांबी २८०-३२० nm आहे, तर एक्सायमर ३०८ nm च्या विशिष्ट तरंगलांबीचा आहे. हे इतर पद्धतींपेक्षा चांगले आहे. पुढील आवृत्तीत आपण डोक्यातील कोंडा आणि स्कॅल्प सोरायसिसमध्ये फरक आणि उपचार कसा करावा याबद्दल चर्चा करू.

-डॉ. रचिता धुरत